بزرگنمايي:

پیام آذری- شهرداری تبریز به عنوان متولی اصلی مدیریت واحد شهری، هر چند که این مهم تاکنون محقق نشده، در موضوع شناسایی، تملک، مرمت و صیانت از خانه های تاریخی به عنوان نمادهای هویت شهری و حافظه تاریخی شهروندان نقش بی بدیلی دارد، اما واقعیت این است که غیر از دوره ای درخشان از تحقق این مهم در دوره مدیریت علیرضا نوین، توجه به خانه های تاریخی توسط مدیریت شهری در حد شأن و جایگاه تبریز و تبریزیان نبوده است.

بدیهی است که این گزاره به معنای نادیده انگاشتن تلاش های انجام شده در مقاطع زمانی قبل و بعد از دوره یاد شده نیست، اما وعده چندباره شهردار پیشین برای تملک و مرمت خانه حاج میرزا رضا ارفع الملک جلیلی، شهردار خوشنام و واقف تبریزی، و عملیاتی نشدن آن، این انگاره را در نزد افکار عمومی دامن زد که شهرداری که به خانه سلف خود رحم نمی کند، چگونه می تواند از صدها خانه تاریخی بر جا مانده در جای جای تبریز کهن صیانت کند.

اهمیت این موضوع زمانی دوچندان می شود که به گفته کارشناسان، در تبریز نزدیک به یک هزار خانه تاریخی وجود دارد، که کمتر از نیمی از آنها توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی شناسایی شده و بقیه در کنج کوچه های تنگ و دراز تاریخی این شهر روزهای آخر عمرشان را سپری می کنند.

خوب به خاطر دارم که حدود 14 سال قبل، روزی که در مخزن نشریات کتابخانه مرکزی تبریز با آقایان سعید جلالی و علمیه مواجه شدم، آقای علمیه که از خاندان های هنرمند و طلایه دار صنعت چاپ ایران و آذربایجان محسوب می شوند، گفت که به هنگام تعویض پرده های چوبی سقف خانه شان، سندی به دست آورده که نشان می دهد قدمت آن به دوره زندیه باز می گردد.

البته می توان جای دوری نرفت و با نگاهی به تصاویر سیاه و سفید منتشر شده در کتاب ارزشمند «تبریز قدیم»، اثر گرانسنگ استاد محمدعلی جدیدالاسلام، به شمار زیاد خانه های تاریخی تبریز در پیرامون ارک و خیابان فردوسی برخورد که هر یک به تنهایی نشانی از عظمت و شکوه از دست رفته تبریز در سال های نه چندان دور هستند.

سخن را به درازا نکشم؛ کمیسیون سرمایه‌گذاری، گردشگری و بهبود فضای کسب و کار شورای اسلامی شهر تبریز، نگاه خوبی به موضوع خانه های تاریخی دارد، به گونه ای که حجت الاسلام زعفرانچیلر، رییس آن، به همراه فریدون بابایی، دیگر عضو شورا، تنها نفراتی بوده اند که در اقدامی عملگرایانه، دفتر کار خود را از ساختمان تاریخی «عمارت ساعت» بیرون برده اند؛ اقدامی که شعار آن در سال های گذشته از طرف شورانشینان به کرات شنیده شده، اما عملی نشده است.

امید می رود که نگاه حمایتی اعضای شورای شهر به خانه های تاریخی با عملگرایی شهردار جدید تبریز، زمینه ساز انجام اقدامات عینی، ملموس و ماندگار در تملک، مرمت و صیانت از خانه های تاریخی این کهن شهر برای آیندگان باشد.

خانه های تاریخی تبریز داده نگاری نشده اند

در همین راستا، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری،گردشگری و بهبود فضای کسب و کار شورای اسلامی در سی‌ و ششمین جلسه آن اعلام کرد: پراکندگی آمار خانه‌های تاریخی یکی از موضوعاتی است که پیش از این هم در جلساتی مطرح شده و به سرانجامی نرسیده بودیم.

حجت الاسلام سید کاظم زعفرانچی‌لر با بیان اینکه خلاء موجود باعث شد به فکر جمع آوری داده و آمار در خصوص خانه‌های تاریخی باشیم، گفت: این چنین به ذهنمان آمد که برای هرکدام از خانه‌ها یک پرونده تاریخی با تاریخچه مشخص ایجاد کنیم.

رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری،گردشگری و بهبود فضای کسب و کار شورای اسلامی شهر تبریز بیان کرد: تقریبا هیچ کدام از خانه‌های تاریخی داده ای نداشتند و در این خصوص هیچ اقداماتی صورت نگرفته بود؛ به همین دلیل مصمم به شفاف سازی آمار این مهم شدیم.

زعفرانچی‌لر در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وجود خانه‌های تاریخی بسیار قدیمی در تبریز مطرح کرد: یک سری خانه‌های خاصی وجود دارد که از دوران بسیار دور باقی مانده است، این خانه‌ها یا در دست اشخاص شخصی بوده که گاها به فروش می رسد و تخریب می شود و یا به حال خود رها شده اند.

وی افزود: امروز در تبریز خانه‌ای قدیمی داریم که قدمت آن به دوره زندیه باز می گردد، اگر هویت این خانه حفظ شود طبیعتا میراث خوبی برای آیندگان به جا خواهیم گذاشت.

رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری،گردشگری و بهبود فضای کسب و کار شورای اسلامی شهر تبریز اضافه کرد: یکی از دغدغه‌های مهم من از گذشته این است که دیواره‌های مسجد کبود منجر به خفگی مسجد شده است، آیا برای این امر می‌توان چاره‌ای اندیشید.

زعفرانچی‌لر در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: پیشنهادم این است تمامی مشکلات و مسائل مربوط به خانه های تاریخی اعم از مالکیت و... گردآوری شده و سپس در این خصوص تصمیماتی اتخاذ شود.

احد صادقی، دبیر کمیسیون سرمایه‌گذاری،گردشگری و بهبود فضای کسب و کار شورای اسلامی شهر تبریز هم در این جلسه با تاکید کرد: پیرامون مسجد کبود، مشکلاتی وجود دارد که لازم است شورای ششم در این راستا تصمیمات جدی اتخاذ کند.

دبیر کمیسیون سرمایه‌گذاری، گردشگری و بهبود فضای کسب و کار شورای اسلامی شهر تبریز اظهار کرد: ایجاد پیاده راه در پیرامون مسجد کبود نیز بهتر است در دستور کار مدیریت شهری قرار گیرد.

صادقی در پایان سخنان خود خاطر نشان کرد: پیشنهادم این است صفر تا صد مسائل و مشکلات مربوط به چند مورد از خانه‌های تاریخی در کمیته کارشناسی بررسی و سپس به صحن شورای شهر ارجاع داده شود.

یاسین بجانی، عضو کمیسیون سرمایه‌گذاری،گردشگری و بهبود فضای کسب و کار شورای اسلامی شهر تبریز هم در این جلسه گفت: باید ابتدا تمامی مسائل و مشکلات خانه های تاریخی روشن و شفاف سازی شود و سپس برای تصمیم گیری به صحن شورای شهر ارجاع داده شود.

شناسایی 800 خانه تاریخی در آذربایجان شرقی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی نیز در این خصوص در گفت و گو با خبرنگار ما اظهار کرد: 800 خانه تاریخی و قدیمی در آذربایجان شرقی وجود دارد که از این تعداد 60 تا 70 خانه در حال مرمت است. 

احمد حمزه زاده اظهار کرد: قدیمی ترین بنای این خانه ها از دوره ایلخانی تا قاچار بوده و از نفیس ترین آنها می توان به خانه حریری و خانه  فتح‌الله‌اُف اشاره کرد. 

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی هم در خصوص مرمت خانه های تاریخی تبریز به خبرنگار ایرنا گفت: بیش از 400 خانه تاریخی در شهرستان تبریز شناسایی شده است.

علیرضا قوچی اعلام کرد: بیش از 60 خانه قدیمی در تبریز مرمت شده و اکنون در دسترس گردشگران قرار دارد.

وی اضافه کرد: خانه فتح‌اله‌اُف، سلطان القرایی و سرخه ای تبریز از جمله خانه های در حال مرمت است که تا کنون چندین مرحله از مرمت این آثار به پایان رسیده است.

وی ادامه داد: تبدیل خانه های تاریخی تبریز به هتل، مهمانسرا، مهمانپذیر یا مراکز اقامتی موجب توسعه پایدار اقتصادی شده و در واقع نیروی محرکه توسعه صنعت گردشگری در این خطه از کشورمان می شود.

قوچی گفت: وجود خانه های قدیمی و تاریخی منحصر به فرد از نظر معماری سنتی و اسلامی در تبریز، این شهر را به گنجینه خانه های تاریخی به خصوص خانه های قجری با جذابیت های خاص گردشگری در کشورمان تبدیل کرده است.

وی ادامه داد: تبریز به عنوان یکی از مهم ترین شهرهای کشور با پیشینه غنی تاریخی و فرهنگی از گذشته های دور بنیانگذار بسیاری از سبک های معماری و هنری و پیشگام در عرصه های فرهنگی و اجتماعی بوده و به این خاطر میراث گرانبهایی از دوران های مختلف را به ارث برده است.