بزرگنمايي:

پیام آذری- این روزها تصاویری از پیکر نیمه جان دریاچه ارومیه، به عنوان یکی از سه دریاچه شور بزرگ جهان در سال ها نه چندان دور، در فضای مجازی دست به دست می شود که در توضیح آن گفته می شود ارتباط قسمت های شمالی و جنوبی این پهنه آبی قطع شده و دریاچه نفس های آخر را می کشد.

صرف نظر از اینکه هیاهوی رسانه های بیگانه و معاند در این باره به مصداق مثل معروف «ماهی گرفتن از آب گل آلود» بوده و ادعای آنها مبنی بر خشکی کامل دریاچه، صحت ندارد، به شمارش افتادن نفس های این زیست کره، زنگ خطری است که نه از امروز، بلکه از اوایل دهه 1380 به صدا درآمده است.

تأمل در این گزاره که زنگ هشدار خشکی دریاچه ارومیه اکنون 20 ساله شده است، نشان می دهد که اکنون زمان اظهارات هیجانی برای همراه سازی افکار عمومی، با هر نیت و هدفی، نیست، بلکه همه، اعم از دولت و مردم، باید دست به دست هم دهند تا کاری برای احیای «فیروزه آبی» خطه آذربایجان انجام دهند، زیرا نابودی ان زندگی 15 میلیون نفر را تهدید می کند.

بدیهی است که عده ای در این میان، دایم بر طبل ناامیدی می کوبند و به گونه ای عمل می کنند که انگار تاکنون هیچ کاری برای احیای دریاچه انجام نشده و نمی شود، اما واقعیت این است که تصمیم سازان و نهادهای مسوول تا به امروز اقدامات زیادی برای نجات بخشی دریاچه ارومیه انجام داده اند و دولت سیزدهم نیز احیای این پیکره آبی را از اولویت های خود اعلام کرده است.

در تایید این ادعا، بد نیست یادآور شود که نهادهای مسوول تنها در آذربایجان شرقی تاکنون بیش از هفت هزار حلقه چاه غیرمجاز از مجموع 15 هزار حلقه چاه غیرمجاز حفر شده در حوضه آبریز دریاچه در این استان را مسدود یا به کنتور هوشمند مجهز کرده اند؛ اهمیت این موضوع زمانی آشکار می شود که بدانیم سالانه بیش از 300 میلیون مترمکعب آب از چاه های حوضه این پیکره آبی در استان مجاور، آذربایجان غربی، برای مصارف کشاورزی برداشت می شود.

از سوی دیگر عملیات اجرایی طرح «تونل انتقال آب سد کانی سیو» به طول 36 کیلومتر و در عمق 145 متری زمین برای سیراب کردن پیکر تشنه دریاچه ارومیه توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا در سال های گذشته احداث شده که به گفته کارشناسان، اجرای آن در نوع یک شاهکار مهندسی محسوب می شود، هر چند که حدود 700 متر از تونل به دلیل فرآیند های زمین شناختی، نیازمند لایه گذاری مجدد برای انتقال آب به پهنه «فیروزه آبی» است.

پروژه مذکور که از آن به عنوان پر هزینه برترین پروژه احیای دریاچه ارومیه هم نام برده می شود، ظرفیت انتقال سالیانه 600 تا 700 میلیون مترمکعب آب از رودخانه کانی سیب به دریاچه ارومیه را دارد و پیش بینی می شود با توجه به اهتمام دولت مردمی برای رفع نواقص جزیی آن، از اواخر پاییز امسال وارد مرحله بهره برداری شود.

این در حالی است که اقدامات لازم برای انتقال ١٧٢ میلیون متر مکعب از پساب فاصلاب شهرهای تبریز و ارومیه به پیکره دریاچه ارومیه نیز نهایی شده و قرار است از مدول دوم تصفیه‌خانه فاضلاب شهر تبریز با ظرفیت سالانه ١٢١ میلیون متر مکعب و خط انتقال پساب مدول سوم تصفیه‌خانه فاضلاب ارومیه با ظرفیت سالانه ٥١ میلیون متر مکعب محقق شود.

پروژه انتقال پساب تصفیه شده تبریز به دریاچه ارومیه، شامل چهار جزء تاسیسات برداشت و جمع آوری پساب در ابتدای خط انتقال؛ خط لوله به طول 10 کیلومتر با لوله های به قطر 2هزار میلی متر، شیرخانه‌های واقع در مسیر خط لوله به تعداد 26 واحد و همچنین تاسیسات تخلیه تحتانی و حوضچه آرامش در انتهای خط لوله می باشد که برای اجرای آن تاکنون  1530 میلیارد ریال هزینه شده است.

بر اساس برنامه ریزی ها و اقدامات عملی انجام گرفته، مقرر است سالانه در مجموع به ٧٧٢ میلیون متر مکعب آب از سد کانی سیب و تصفیه خانه های فاضلاب تبریز و ارومیه و آذرشهر و عجب شیر به پیکره دریاچه ارومیه سرازیر شود که عملیاتی شدن آن حداقل از خشکی کامل دریاچه جلوگیری می کند.

جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز از رودخانه آجی‌چای، لایروبی 241 کیلومتر از بستر رودخانه‌ها، اجرای آبیاری تحت فشار در 6 هزار هکتار از اراضی واقع در حوضه دریاچه و کاهش 40 درصدی مصرف آب کشاورزی در این حوضه با تغییر الگوی کشت از دیگر اقدامات انجام‌شده برای تأمین آب مورد نیاز دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی می باشد، ضمن اینکه امسال 12 میلیون مترمکعب آب از سد قلعه‌چای به سمت دریاچه رهاسازی شده است.

مردم آذربایجان نگران دریاچه ارومیه هستند؛ رییس جمهور دستور ویژه صادر کند

بدیهی است که بر خلاف هیاهوی رسانه های معاند، مسوولان ارشد نظام و دولت نه تنها نگران خشکی دریاچه ارومیه هستند، بلکه آنان از هیچ گونه اقدام نرم افزاری و سخت افزاری، برای احیای این زیست کره جهانی کوتاهی نمی کنند

با این نگاه بود که نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز با اشاره به اینکه دریاچه ارومیه در مسیر خشک شدن کامل قرار گرفته و این موضوع مردم آذربایجان را نگران کرده است، از رییس جمهور درخواست کرد تا در این ارتباط به وزیر نیرو ماموریت ویژه دهد.

حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمد علی آل هاشم در خطبه های نماز جمعه این هفته تبریز در مصلای امام خمینی(ره) این شهر با اشاره به اینکه مردم استان های آذربایجان شرقی و غربی نگران خشک شدن دریاچه ارومیه هستند، افزود:  همان گونه که آقای رییس جمهور در سفر به آذربایجان شرقی در تبریز در مصاحبه پایان سفر اشاره کردند بحث دریاچه ارومیه بحث استانی و منطقه‌ای نیست بلکه مشکلی ملی و کشوری است.

وی گفت: امیدوارم وزیر نیرو حداقل با مردم صحبت کنند و مشکلات و اقدامات انجام شده در این ارتباط را با مردم در جریان بگذارند.

 آل هاشم به اقدامات انجام شده برای احیای دریاچه ارومیه اشاره و بیان کرد: انتقال پساب تصفیه خانه فاضلاب تبریز به دریاچه ارومیه از جمله اقداماتی است که  انجام شده و طرح های دیگری نیز در دست اجراست که این اقدامات و نتایج آن باید برای مردم بیان شوند.

شناسایی 85 هزار چاه غیرمجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه

استاندار آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه احیای درایچه ارومیه از اولویت های دولت مردمی است، میزان آب انتقالی از محل پساب تصفیه خانه تبریز را 65 میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: 70 هزار چاه غیرمجاز در آذربایجان غربی و 15 هزار چاه غیرمجاز نیز در آذربایجان شرقی داریم که در استان ما هفت هزار مورد از این چاه ها یا مسدود یا مجهز به کنتور شده اند.

عابدین خرم مورد آخرین وضعیت دریاچه ارومیه اظهار داشت: استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان با توجه به قرارگیری در حوزه آبریز دریاچه ارومیه در احیای آن نقش و دخالت مستقیم دارند و انتقال آب رودخانه زاب و سدکانی سیب کردستان، رهاسازی آب سدها، انتقال پساب تصفیه شده فاضلاب شهرهای تبریز و ارومیه و البته تغییر الگوی کشت در حوزه آبریز دریاچه مهمترین اقدامات و الزامات برای تثبیت شرایط دریاچه ارومیه هستند.

وی با اشاره به اینکه تنها 11 درصد حقابه دریاچه ارومیه از آذربایجان شرقی تامین می شود، سهم آب انتقالی از رودخانه زاب را 600 میلیون متر مکعب اعلام و تشریح کرد: در این خصوص 27 کیلومتر تونل احداث شده که البته سال گذشته حدود 700 متر از این تونل به دلیل مشکل منفی متوقف شده بود که اقدامات لازم برای حل این مشکل نیز در دست انجام است و در زمینه رهاسازی آب سدها نیز آذربایجان شرقی سهم خود را به موقع و به خوبی انجام داده است.

استاندار آذربایجان شرقی میزان آب انتقالی از محل پساب تصفیه خانه تبریز را 65 میلیون متر مکعب اعلام کرد و افزود: 70 هزار چاه غیرمجاز در آذربایجان غربی و 15 هزار چاه غیرمجاز  نیز در آذربایجان شرقی داریم که در استان ما هفت هزار مورد از این چاه ها یا مسدود یا مجهز به کنتور شده اند.

خرم تأکید کرد: تعویق بخشی از اقدامات مورد نیاز برای احیای دریاچه این فرآیند را مشکل ساز کرده که بر همین اساس در جلسات برگزار شده در سطح دولت تخصیص منابع لازم برای اجرای پروژه های موثر بر این فرآیند مورد تصویب قرار گرفته و در کنار آن توازن سازی آب های روان با آبهای زیر سطحی نیز انجام خواهد شد و در صورت تکمیل انتقال آب رودخانه زاب و پساب تصفیه خانه های تبریز و ارومیه و برخی پروژه های دیگر، انتقال حجم بالایی آب هم تا پایان سال نهایی و در این صورت دریاچه از وضعیت فعلی رها خواهد شد.

دریاچه فیروزه‌ای آذربایجان را قربانی مسائل سیاسی نکنید

رئیس هیات تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز گفت: این دریاچه در گذشته قربانی وعده و وعیدهای سیاسی شده است، و در حال حاضر مجلس از ظرفیت نظارتی خود برای احیای آن بهره می‌گیرد و در جای ممکن از ابزار قانونی برای حل این مشکل زیست‌محیطی استفاده خواهد کرد.

روح الله متفکرآزاد رئیس هیات تحقیق و تفحص از دریاچه ارومیه در مورد شرایط این دریاچه اظهار کرد: احیای دریاچه ارومیه درخواست و مطالبه ملی است، برهمین اساس این مهم عزم جدی و همکاری تمام دستگاه‌ها را می‌طلبد، تلاش‌های گسترده‌ای برای بازگرداندن حیات به این دریاچه صورت پذیرفته که متاسفانه تاکنون هیچ‌کدام به احیای دریاچه منتهی نشده است.

نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی، افزود: در حال حاضر هیات تحقیق و تفحص از دریاچه ارومیه مسؤول احیای دریاچه نیست بلکه مسؤولیت بررسی، تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه را بر عهده دارد.

رئیس هیات تحقیق و تفحص ستاد احیای دریاچه  ارومیه اضافه کرد: بیانی دیگر رسیدگی به عملکرد مالی و اجرایی ستاد دریاچه ارومیه از بدو تاسیس تا حال چگونه بوده است؟- بررسی چگونگی هزینه‌کرد اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه از اول تا به حال - میزان اعتبارات در اختیار ستاد احیای دریاچه ارومیه در طول فعالیت چگونه بوده است؟ بررسی کلیه قراردادهای مالی و اجرایی ستاد دریاچه ارومیه با شرکت‌ها، اشخاص و پیمانکاران در طول دوران فعالیت‌شان و بررسی چگونگی و نحوه اختصاص اعتبارات در اختیار این ستاد در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف، بررسی فرآیند طراحی تا احیای در ستاد، میزان انطباق سیاست احیای اکولوژی منطقه و مسائل زیست‌محیطی، از جمله اهداف هیات تحقیق و تفحص از این دریاچه است.

متفکرآزاد، احیای دریاچه را وظیفه دولت و دستگاه‌های اجرایی دانست و یادآور شد: بازگرداندن حیات به دریاچه فیروزه‌ای آذربایجان بر عهده دستگاه‌های اجرایی است، مطمئنا مسیرهایی برای احیای دریاچه وجود دارد، امیدواریم دولت با تمام توان در سال آبی جاری بتواند این دریاچه را از مرگ نجات دهد. دستیابی به تراز هیدرولوژیک در کوتاه‌مدت شدنی است؛ برای تحقق تراز اکولوژیک دریاچه برنامه‌ریزی بیشتری درحوزه مدرن‌سازی کشاورزی نیاز است.

وی ادامه داد: انتقال آب از سد کانی سیب در حال پیشروی است، مشکلی در تونل ساخته شده مسیر انتقال آب، این سد وجود داشت که دولت در تلاش است آن را حل کند در نشستی که با مخبر معاون اول رئیس جمهور داشتیم، درخواست کردیم که این انتقال آب با سرعت بیشتری در مسیر اجرایی شدن قرار بگیرد.

نماینده مردم در مجلس تاکید کرد: موضوع تصفیه‌خانه‌های شهرهای پیرامونی دریاچه آذربایجان از دیگر مسیرهای احیای این دریاچه است که به واسطه آن می‌توان حدود 200 میلیون متر مکعب آب از تصفیه خانه‌های تبریز، ارومیه، عجب شیر و… منتقل کرد، همچنین از حقآبه زیست‌محیطی سدها در کنار بارندگی‌های که رخ می‌دهد از مسیرهای دیگر انتقال آب به دریاچه است که تمام آنها در سال آبی جدید باید اتفاق بیفتد، اگر تمام این پیش‌بینی‌ها در نظر گرفته شود می‌توان امیدوار بود که تراز هیدرولوژیک دریاچه ارومیه بالا رود. 

 عضو مجمع نمایندگان آذربایجان‌شرقی یادآور شد: احیای این دریاچه نیازمند عزم جدی از طرف دولت است، در این راستا در کنار سازمان محیط زیست و وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی باید روی کار بیاید و کشاورزی سنتی این منطقه را به سمت مدرن شدن پیش ببرد و با آمایش سرزمینی اقدام به تولید  محصولات کشاورزی کنند. کشاورزی درست و استاندارد در میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند راه حل منطقی احیای این دریاچه باشد. در هیات تحقیق و تفحص بی‌شک عملکرد سازمان‌ها و نهادها به ویژه وزارت جهاد کشاورزی مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.

متفکرآزاد با بیان اینکه دریاچه ارومیه یکی از 6 دریاچه شور جهان است، یادآور شد: مسؤول اجرائی احیای دریاچه ارومیه باید از تمام ظرفیت‌های خود برای بازگرداندن حیات به این دریاچه بهره بگیرد همچنین کشورهای مختلف و کنوانسیون محیط زیست جهانی می‌توانند برای احیای این دریاچه کمک کنند. 

طوفان‌های نمکی، تهدیدی برای جوامع پیرامونی دریاچه ارومیه

متفکرآزاد ادامه داد: خشکی کامل این دریاچه داخلی تبعات جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت، از آنجایی که این تبعات ملموس نیست درک آن بسیار سخت خواهد بود، حادثه تلخ محیط زیستی خشکی دریاچه محصول یک فرآیند است که در آن عوامل متعددی دخالت دارند. اگر شرایط به همین شکل ادامه پیدا کند بی‌شک سلامت بشر به خطر خواهد افتاد. طوفان نمکی بلند شده از خشکی این دریاچه تا فرسنگ‌ها و کیلومترها ادامه‌دار خواهد بود.

 رئیس هیات تحقیق و تفحص از ستاد دریاچه ارومیه تصریح کرد: افزایش ای سی آب، شوری خاک کشاورزی، رشد گرد و غبار نمکی، کاهش رطوبت منطقه و رشد گرما، معضلات اقتصادی، رشد بیکاری، افزایش مهاجرت و افزایش آسیب‌های اجتماعی در کلان‌شهرها و…. از دیگر تبعات خشکی این دریاچه بزرگ است بر همین اساس مسئله خشکی این دریاچه یک موضوع استانی نیست، بلکه در سطح ملی باید از طرف دولت مورد رسیدگی قرار بگیرد، باید تلاش کنیم حیات طبیعت را حفظ کنیم.

متفکرآزاد در ادامه گفت: خشکی کامل نگین فیروزه‌ای آذربایجان انتقادهایی را در سطح ملی و جهانی به دنبال خواهد داشت اما اگر بتوانیم اقدام به احیای آن کنیم، یک نُرم جدید در مدیریت بحران است که اعتباری در سطح جهان برای ایران به دنبال خواهد داشت. نوعی از پیشرفت عقلانی شدن حکمرانی را نشان می‌دهد، ما تلاش می‌کنیم که به این سمت پیش رود و از تمام دانشمندان و اندیشمندان داخلی و خارجی در این زمینه کمک خواهیم گرفت.

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: این دریاچه در گذشته قربانی وعده و وعیدهای سیاسی شده است، ممکن است برای عده‌ای این سوال ایجاد شود؛ چرا تحقیق و تفحص را دستور کار مجلس قرار دارد؟ امروز از همین تریبون اعلام می‌شود این دریاچه ابعاد گسترده ملی و جهانی دارد و مجلس از ظرفیت نظارتی خود برای احیای آن بهره می‌گیرد و در جای ممکن از ابزار قانونی برای حل این مشکل زیست‌محیطی استفاده خواهد کرد.

رئیس هیات  تحقیق و تفحص  از ستاد احیای دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: مجلس امروز در برابر این موضوع ملی که در حال تبدیل شدن به یک معضل جهانی است وظیفه دارد از تمام ظرفیت‌های استفاده کند  و به این مسئله فقط از ابعاد محیط زیستی ورود پیدا خواهد کرد. یکی از اولویت‌های مجلس انقلابی موضوعات و مباحث محیط زیستی است؛  که از برخورد سیاسی با مباحث زیست‌محیطی اجتناب خواهد کرد.

دریاچه ارومیه به زندگی باز می‌گردد

در همین حال رئیس مجمع نمایندگان شمال غرب در مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است که با بهره برداری کامل از اقدامات فنی انجام شده برای آبرسانی به دریاچه ارومیه، این پهنه آبی به حیات باز می گردد و از خطر نابودی نجات می یابد.

حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی توضیح داد: انتقال آب سد کانی سیب، مهم ترین پروژه در دست اجرا برای آبرسانی به دریاچه ارومیه است که در صورت اتمام 700 متر پایانی آن که بنا به دلایل فنی در دولت روحانی آسیب دیده، سالانه حدود 600 تا 700 میلیون متر مکعب آب به دریاچه ارومیه منتقل می‌ کند.

وی با بیان اینکه دولت سیزدهم کشور را با 400 هزار پروژه نیمه تمام تحویل گرفت، اظهار کرد: با توجه به آغاز انتقال پساب تصفیه خانه تبریز به دریاچه، سالانه 121 میلیون متر مکعب از این تصفیه‌خانه و 70 میلیون متر مکعب نیز از طریق تصفیه خانه شهر ارومیه به دریاچه سرازیر خواهد شد.

رئیس مجمع نمایندگان شمال غرب کشور در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: امیدواریم با اجرای این پروژه‌ها در کنار برخی برنامه‌های دیگر شاهد برون رفت دریاچه از شرایط فعلی باشیم.