پیام آذری - اردبیل - چندی است ساکنان شهرها و روستاهای ایران شاهد ریزش برف مانندی از آسمان به نام فوم هستند، پدیده‌ای ناشی از پیشرفت‌های به دست آمده در صنعت راه و ساختمان که به آرامی و با روندی خزنده طبیعت و محیط زیست را نشانه رفته است.
این برف مصنوعی در تمام فصول سال در بسیاری از ساعات روز و شبانه از ساختمان‌های بلند درحال ساخت و نیمه کاره فرو می ریزد و به واسطه وزش باد در پهنه‌های گسترده ای پخش می‌شود.
هنگام کودکی وقتی تکه‌ای از یخدان های جعبه‌ای مخصوص بستنی موسوم به آلاسکا را در کوچه‌ها یافته و با ساییدن آن به دیوار، دانه های ریز فوم را به زمین می‌ریختیم از بارش برف مانندی در دنیای کودکانه خویش شادی می کردیم غافل از اینکه چند دهه بعد، استفاده گسترده از همین فوم در شهرها و روستاها به دغدغه‌ای رنج آور برای دوستداران محیط زیست تبدیل خواهد شد.
فوم ماده‌ای است که نه تنها چون برف ذوب نمی‌شود بلکه مانند بسیاری از فرآورده‌های پلاستیکی و پلی‌اتیلنی یه خاطر کاربردهای خود بسیار مقاوم در مقابل عوامل محیطی مانند حرارت زیاد، نور، رطوبت، مواد شیمیایی و نظایر آن است و همین ویژگی باعث می‌شود تا به آسانی از بین نرفته و سال‌ها در طبیعت و لا به لای خاک و انواع محصولات کشاورزی و باغی ماندگار باشد.
این روزها انباشت تک دانه‌ها و یا دانه‌های به هم چسبیده‌ای از فوم؛ کوچه‌ها، پیاده‌روها و خیابان‌های شهرها را به رنگ سپید درآورده است اما این سپیدی عاری از طراوت و لطافت برف است.
فراوانی ساخت و سازها در شهرها و حتی در مناطق روستایی روز به روز بر میزان استفاده از این فرآورده نفتی می‌افزاید و سبب می‌شود روزانه حجم انبوهی از آن در سطح گذرگاه‌های درون شهری و روستایی به حرکت درآید و انباشت حجم متراکمی از آن به طبیعت و محیط زیست زیان‌های جبران ناپذیر وارد سازد.
درحالیکه موج ویرانگر استفاده بی‌رویه از مواد پلاستیکی و نایلونی متداول چون ظروف یکبار مصرف، بطری‌های پلی اتیلینی، نایلون‌های دستی و نظایر آن دوستداران محیط زیست را به تکاپو واداشته است رواج پدیده ای مخربتر را در شهرها و روستاها شاهدیم که چون یک فناوری بطور نسبی جدید در ساخت و سازها به حساب می‌آید هنوز نشانه‌های ناشی از پیامدهای منفی آن آنگونه که باید به چشم نیامده است.
این فرآورده اغلب در ساختمان‌های بلند مرتبه که گاهی ارتفاع آن‌ها به ده‌ها متر می‌رسد کاربرد دارد و این سبب می‌شود که دانه‌ها و تکه‌های زاید آن از ارتفاع زیاد به سوی زمین فرود آید و در مسیر بر اثر وزش باد در فضا پراکنده و در فواصلی دورتر فرود آید.
از سوی دیگر سبکی و خشکی دانه‌های فوم سبب می‌شود که به آسانی توسط باد جابه جا شده و ده‌ها کیلومتر دورتر از مبدا خود بر زمین فرود بیایند که این موضوع می‌تواند زمین‌های حاصلخیز و نیز کشتزارها و باغ‌ها را به شدت تهدید کند.
چند سالی است که ساخت و ساز در روستاها نیز به واسطه مقاوم سازی خانه‌های کم دوام و نیز رواج ویلاسازی در مناطق روستایی، ییلاقی و ساحلی فزونی گرفته است.
ادامه این روند و ایجاد پوششی از لایه‌های یکی دو سانتیمتری از فوم می‌تواند مانع از رسیدن پرتوهای آفتاب به گیاهان و در نتیجه نابودی آن‌ها شود و از سوی دیگر آمیختگی دانه‌های فوم که در مواردی به خاطر به هم چسبیدگی تکه های بزرگی را نیز شامل می‌شوند با دانه‌های خاک علاوه بر ایجاد مشکل در کار شخم زنی می‌تواند در رشد ریشه‌های گیاهان نیز خلل ایجاد کند.
علاوه بر خاک و کشتزارها دانه‌ها و تکه‌های فوم سبب آلوده ساختن پهنه‌های آبی سطحی ازقبیل جویبارها، رودخانه‌ها، برکه‌ها، سدها، دریاچه‌ها و دریاها می‌شود.
پیامدهای منفی آلودگی منابع آبی براثر این پدیده شاید به مراتب از اثرهای ناگوار آلودگی زمین‌ها بیشتر و بدتر باشد که می‌توان ایجاد ظاهری نازیبا در روخانه‌های شهری و دریاکنارهای تفریحی و نیز مخاطره‌های گوناگون پخش دانه های فوم در پهنه‌های آبی برای انواع آبزیان و ماهیان را از آن جمله دانست.
ساختار و نیز ویژگی‌های جوی بعضی از شهرها و روستاها مانند اردبیل که به دلایلی میزان ساخت و سازها در آن‌ها زیاد و از سوی دیگر در بسیاری از روزهای سال با وزش باد اغلب با سرعت تند مواجهند حجم پخش دانه‌های فوم در فضای آن‌ها را در مقایسه با دیگر مناطق به مراتب افزایش و در نتیجه طبیعت و محیط زیست را بیشتر در خطر قرار داده است.
انواع فوم شامل پلی اتیلن، بتنی و مانند آن ترکیبی است از پلی اتیلن فشرده و حباب‌های بسیار ریز هوا که به خاطر داشتن خاصیت تراکم سلولی بهترین عایق برودتی، حرارتی، رطوبتی و صدا محسوب شده و از فوم بتنی نیز برای بلوک‌های سقفی و دیواری، کف‌سازی ساختمان‌ها، شیب‌بندی پروژه‌ها و پر کردن چاه‌های فاضلاب و تونل‌ها استفاده می‌شود.
مزایای این فناوری ازجمله قابلیت بالای آن به عنوان عایق صدا، رطوبت، تغییرات دما و انعطاف و ضربه پذیری، قدرت زیاد چسبندگی به هر ماده‌ای، سبکی و حمل آسان، صرفه اقتصادی سبب شده است تا در چند سال اخیر بطور گسترده ای در صنعت ساختمان سازی، راه‌سازی و نظایر آن مورد استفاده قرار بگیرد.
در کنار مزایای این فناوری جا دارد کارشناسان و ارگان‌های ذیربط برای جلوگیری از لطمه‌های جبران ناپذیر این معضل نوپدید محیط زیستی طرح‌های چاره ساز ارایه و اقدام‌های موثر انجام دهند.
*خبرنگار ایرنا اردبیل
برچسب‌ها
استان اردبیل اردبیل تخریب محیط زیست