چاپ

پیام آذری- شعر طنز از گونه‌های ادبی مهم و پر طرفدار ادبیات است و به رغم داشتن نام طنز، درون‌مایه‌ای بسیار جدی و تاثیرگذار دارد و محتوای گزنده و بیدارکننده آن، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به آسیب‌ها و مسائل اجتماعی می‌پردازد و در همه لایه‌ها و طبقات اجتماعی مخاطبان خود را دارد.

این شعر از نظر قالب و وزن محدودیتی ندارد و به مظروفی می‌ماند که در همه ظرف‌ها جا می‌گیرد و شاعران طنزپرداز یا طنازان شعر ایران زمین از دیرباز، این نوع شعر را در بحور و قوالب مختلف آزموده‌اند و رگه‌های شعر طنز در آثار شاعران بزرگی نظیر حافظ نیز مشهود است و از قدمای این شعر می‌توان به عبید زاکانی اشاره کرد.

نوعی از شعر طنز که درون مایه سیاسی اجتماعی دارد بیشتر در دوره مشروطیت تعالی یافت و وارد زبان و ادبیات کشورمان شد و شاعران مطرحی نظیر دهخدا، ایرج میرزا و نسیم شمال در این عرصه بسیار قلم‌فرسایی و سروده‌های مهیجی ارائه کردند.

نوعی از شعر طنز که درون‌مایه سیاسی اجتماعی دارد بیشتر در دوره مشروطیت تعالی یافت و وارد زبان و ادبیات کشورمان شد و شاعران مطرحی نظیر دهخدا، ایرج میرزا و نسیم شمال در این عرصه، قلم‌فرسایی و سروده‌های مهیجی ارائه کردند.

شاعران و منتقدان شعر طنز به خاطر نیشدار بودن آن، به حدود و ثغوری برای طنز معتقد هستند تا ضمن پرداختن لطیف و عبرت‌انگیز به مسائل و نقصان‌ها، حریم‌ها حفظ شود و خدشه‌ای به اخلاقیات وارد نشود.

پیشینه شعر طنز در استان اردبیل

شهاب‌الدین وطن‌دوست از استادان دانشگاه محقق اردبیلی درباره پیشینه شعر طنز در این استان گفت: در آستانه انقلاب اسلامی جناب محمد تقایی در اردبیل کتابچه‌های کوچک شعر حاوی مسائل اجتماعی و قاچاق ارزاق عمومی منتشر می‌کرد و کمبودهای نفت و ارزاق عمومی را با شعر ترکی نقد می‌نمود و ابیاتی از او به یاد دارم نظیر " ذاتووا لعنت بئله فاب گیزله دن" یعنی لعنت به ذات کسی که پودر رختشویی را احتکار می‌کند.

وطن‌دوست که شاعر صاحب اثر و داور جشنواره‌های ادبی و نخستین جشنواره شعر طنز استان اردبیل است، افزود: شاعر طنزپرداز دیگر از اردبیل رمضان قاسمی بود و باید از فکاهی‌پرداز مهم یعنی جناب الهوردی قلیزاده نیک پی متخلص به ناصح اردبیلی نیز یاد کنیم؛ در دهه 60 شعر طنز در استان رو به افول گذاشت اما از سال 95 به بعد با همکاری شاعرانی همچون رحیم اسداللهی (قارتال)، محمد نوری، سخنور و حاج ولی محمدی و من از اردبیل و شاعرانی از شهرستان‌های دیگر، انجمن‌های ادبی متعددی نظیر حافظ، آل محمد (ص)، ختایی و خیال شکل گرفت و نشست‌های ادواری آنها در شهرستان‌های استان در بالندگی شعر طنز نیز تاثیرگذار بود.

صمدی و یزدانی پایه‌گذاران شعر طنز معاصر اردبیل

وطن‌دوست ادامه داد: روزبه صمدی (نیراوغلو) از شهرستان نیر و حبیب یزدانی از اردبیل را می‌توان پایه‌گذاران شعر طنز معاصر در این استان نامید؛ آقای صمدی چهره‌ای جدی و طنز در شعر دارد و در کنار او آقای یزدانی به علت اینکه چهره‌ای رسانه‌ای و مطبوعاتی است و اغلب شعرهای طنز او در تئاترها، تله تئاترها و صداوسیمای اردبیل استفاده می‌شود، تاثیر مهمی در بالندگی شعر طنز در استان دارد.

تجلیل از شاعران برتر در اختتامیه جشنواره شعر طنز

او افزود: یزدانی با ابتکار عملی که در راه‌اندازی انجمن ادبی "سارماشیق" از خود نشان داد، جلسات و نشست‌های ادبی شعر طنز را کلید زد و علاوه بر حضور شاعران در جلسات آن، شاعران زیادی از سراسر استان به صورت مجازی عضو این انجمن هستند و در کنار اینها با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و موسسه ادبی اشراق با مدیریت خانم شبنم فرضی‌زاده، نخستین جشنواره شعر طنز در استان برگزار و در اختتامیه آن در آستانه ماه محرم در شهرستان نیز از شاعران برگزیده تجلیل شد.

داور جشنواره‌های شعر استان اردبیل درباره آینده شعر طنز در این استان تصریح کرد: معتقدم شعر طنز در استان اردبیل نسبت به مسائل اجتماعی، زبانی گویاتر دارد و روز به روز رشد می‌کند و شاعرانی که طنز نمی‌نویسند نیز کم کم به این شعر رو می‌آورند و شعر طنز استان اردبیل با دو زبان فارسی و ترکی حرکتی بالنده دارد و به موازات شعر طنز کشور در مسیر رشد و تعالی است.

شعر طنز اردبیل از هجویات پیراسته است

مدیر انجمن ادبی طنز سارماشیق اردبیل درباره ویژگی شعر طنز در این استان اظهار کرد: شعر طنز در این استان از هجویات پرهیز می‌کند و دارای پیام و عفت کلام است و برای اصلاح و حذف کاستی‌ها قیام کرده است و شعر طنز ترکی استان اردبیل به معنای واقعی حرفی برای گفتن دارد.

حبیب یزدانی درباره فعالیت انجمن سارماشیق گفت: این تنها محفل شعر طنز در استان است و حدود 40 شاعر طنزپرداز در این استان فعالیت دارند که حدود 10 تا 12 نفر آنها به صورت حرفه‌ای شعر طنز می‌سرایند و صاحب اثر هستند.

وی ادامه داد: انجمن سارماشیق با همکاری حوزه هنری اردبیل راه‌اندازی شده و تاکنون حدود هشت جلسه برگزار کرده‌است و بعد از ماه محرم نیز جلسات و محافل این انجمن در شهرستان‌های خلخال و سپس بیله‌سوار برگزار خواهد شد و نشست‌های ادواری این انجمن در شناسایی و تربیت استعدادهای شعر موثر است.

انجمن سارماشیق با همکاری حوزه هنری اردبیل راه‌اندازی شده و تاکنون حدود هشت جلسه برگزار کرده‌است و بعد از ماه محرم نیز جلسات و محافل این انجمن در شهرستان‌های خلخال و سپس بیله‌سوار برگزار خواهد شد و نشست‌های ادواری این انجمن در شناسایی و تربیت استعدادهای شعر موثر است.

مدیر انجمن ادبی طنز سارماشیق اردبیل به فعالیت محفل ادبی "در حلقه رندان" در دهه هشتاد اشاره کرد و افزود: شعر طنز بعد از دهه 60 به صورت فکاهیات، عرض اندام می‌کرد و شاعران مطرحی نظیر رمضان قاسمی و محمد تقایی در این عرصه قلم فرسایی می‌کردند.

یزدانی تصریح کرد: در دهه هفتاد از عاصم اردبیلی، شعرهای طنز "آجی گولوش‌لر" و نیسگیللی گولوش‌لر" منتشر شد و این شاعر بزرگ در معرفی و پویایی شعر طنز در اردبیل نقش بسزایی ایفا می‌کرد.

او درباره آثار و تالیفات خودش نیز گفت: نخستین کتاب شعر طنز من در سال 79 منتشر شد و در کل 21 اثر در حوزه‌های شعر، رمان، داستان و کارهای پژوهشی از من چاپ شده است و از جمله فعالیت‌های ادبی خودم می‌توانم به 18 سال سردبیری نشریه "مطبخ" که الان به صورت الکترونیکی منتشر می‌شود اشاره کنم.

این شاعر طنزپرداز اردبیلی ادامه داد: در برنامه "سوغات آباد" که سالهاست از رادیو اردبیل پخش می‌شود، سروده‌های طنز من همچنان استفاده می‌شود و به مدت هشت سال شعرهای طنز برنامه "جنگ آدینه" را نیز می سرودم.

اکنون پرده شعر طنز در آستانه ماه محرم به پایین کشیده شده، صحنه‌ها و محفل‌ها از ظریف‌گویی طنازان شعر و ادب خالی است اما دیری نخواهد پایید که بعد از سپری شدن ایام حزن و اندوه، بار دیگر گل‌های لبخند بر سیمای شعر اردبیل شکوفا و بازار نقد و طنز گرم خواهد شد.

استان اردبیل با یک میلیون و 280 هزار نفر جمعیت در 12 شهرستان در شمال ایران واقع شده است و به لحاظ داشتن پیشینه فرهنگی، تاریخی و ادبی غنی، انجمن‌های شعر و شاعران صاحب اثر بسیاری در آن فعالیت دارند.