چاپ

پیام آذری - «خان حامامی» (حمام خان)، یکی از دهها حمام تاریخی تبریز در کوچه قدیمی «میرزا رضا دالانی» است که مرمت آن به دلایلی همچون تعدد مالکان و نبود بودجه کافی، سال هاست رها شده و خطر تخریب هر لحظه آن را تهدید می‌کند.
حمام «خان» در محله تاریخی «قره باغی ها»ی تبریز یکی از حمام های پرشمار قدیمی این کهن شهر است که از قضای روزگار از دست حوادث مختلف و به ویژه تب تند تخریب بناهای تاریخی برای بلندمرتبه سازی در امان مانده و پس از افزون بر 120 سال به دست امروزی ها رسیده است.
این حمام دارای بخش های عظیم با ستون های سنگی و طاق های آجری می باشد و در محوطه بیرونی این حمام نیز باغی بسیار زیبا و مشجر واقع شده که بر زیبایی های این حمام قاجاری افزوده است.
چند سال قبل یکی از مالکان این حمام تاریخی با مساعدت استاندار وقت در دهه 1380 اقدام به مرمت و بازسازی آن کرده که پس از حدود 30 درصد پیشرفت فزیکی به یکباره این عملیات متوقف شد و تاکنون نیز همین روند تداوم داشته است.
اما آنچه سرنوشت این بنای تاریخی به یادگار مانده از نیکان و نماد معماری ایرانی- اسلامی را غم انگیز کرده، نیمه تمام ماندن عملیات مرمت آن از اواخر دهه 1380 به این سوست؛ اتفاقی که با توجه به بافت خاص این قبیل بناها از یک سو و شرایط اقلیمی خاص تبریز از سوی دیگر، زمستان های سخت، می تواند موجب نابودی این بنای قدیمی شود.
نگرانی از تخریب احتمالی حمام تاریخی «خان» وقتی دوچندان می شود که بدانیم یکی از طاق های ضربی آن به دلیل بلااستفاده ماندن بنا و نیز رهاشدگی عملیات مرمت آن اخیرا فرو ریخته است و ادامه روند فعلی می تواند به نباودی تدریجی این یادگار بر جا مانده از گذشتگان منجر شود.
به نظر می رسد که سرنوشت حمام تاریخی «خان» در دالان میرزا رضای تبریز در محله معروف «قره باغی ها» تبریز به دیگر بنای آرمیده و در حال نابودی همسایه اش، خانه تاریخی ارفع الملک جلیلی، شهردار خوشنام تبریز، گره خورده است که مسوولان شهرداری تاکنون بارها، تملک و مرمت آن را به شهورندان وعده داده اند، اما تاکنون جامه عمل نپوشیده است.
اختلاف مالکان، دلیل ابتر ماندن مرمت حمام تاریخی «خان»
نگرانی دوستداران میراث فرهنگی تبریز از خطر تخریب حمام تاریخی «خان» در این شهر در شرایطی این روزها در فضای مجازی و اینترنتی بازتاب یافته است که به نظر می رسد مالکان این بنای قدیمی نیز در زمانی که دست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی برای تکمیل عملیات مرمت آن باز بود، به دلیل اختلاف میان خودشان از این فرصت استفاده نکرده اند.
در همین راستا مرتضی آبدار، مدیرکل پیشین میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان‌شرقی، جلوگیری مالکان و تعدد وراث ملک مربوط به حمام خان را دلیل اصلی مرمت نشدن این بنای تاریخی در تبریز عنوان کرد.
مرتضی آبدار با بیان اینکه ثبت حمام خان تبریز به دلیل عدم رضایت مالکین و وجود وراث متعدد تاکنون در فهرست میراث ملی محقق نشده است، عنوان کرد: با وجود اینکه میراث فرهنگی استان اقداماتی را در این زمینه انجام داده اما تاکنون منجر به نتیجه نشده است.
وی با تاکید بر اینکه بخش خصوصی و اشخاص مالک خانه ها و ابنیه تاریخی باید نسبت به صیانت از آثار تاریخی مسئولیت بیشتری از خود نشان دهند، اظهار داشت: طی سال های گذشته اقدامات میراث فرهنگی در راستای ثبت و احیای این بنا با اقدام حقوقی مالک مواجه و متوقف شده است.
آبدار ادامه داد: این در حالی است مالکین ابنیه های تاریخی باید توجه داشته باشند که مسئولیت بخشی از تاریخ این سرزمین را در دست دارند و نباید موجب از بین رفتن آنها شوند.
حمام «خان» (خان حامامی) در فهرست آثار ملی ثبت نشده است
وحید نواداد، معاون میراث‌ فرهنگی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز در این باره بیان کرد: در حمام «خان» (خان حامامی) تعدد مالک وجود دارد که حاضر به هزینه کرد نیستند و از طرفی در بحث اعتبارات و هزینه کرد قانونی سازمان میراث فرهنگی با مشکل و محدودیت مواجه است.
نواداد افزود: علت نیمه رها شدن اقدام بازسانی و مرمت بنای خان حامامی این است که در سالیان گذشته قانونی در خصوص ورود میراث فرهنگی جهت بازسازی و یا مرمت سازی این بنای غیر ثبتی در نظر گرفته نشده بود.
وی اضافه کرد: در حال حاضر قانون این است که فقط هزینه کرد در خصوص اماکن ثبتی صورت بگیرد؛ اما سازمان میراث فرهنگی با مالکان بناهای تاریخی غیر ثبتی در ارتباط است که از نظر فنی، مهندسی، مصالحی و طراحی به حمایت و نظارت کارهای بازسازی مالکان اقدام می‌کند تا این بناها تخریب شده و از بین نرود.
وی با بیان اینکه هزینه کردها باید از طرف مالک صورت بگیرد، اظهار کرد: در خان حامامی تعدد مالک وجود دارد که حاضر به هزینه کرد نیستند و از طرفی در بحث اعتبارات و هزینه کرد قانونی سازمان میراث فرهنگی با مشکل و محدودیت مواجه است.
نواداد با اشاره به کمبود بودجه کافی برای مرمت آشار تاریخی در استان، گفت: سازمان میراث فرهنگی همانند تمامی دستگاه های دولتی با کمبود بودجه مواجه بوده و در انجام کار ها با محدودیت و یا کمبود منابع مالی روبه‌رو می‌شود.