پیام آذری

آخرين مطالب

خروش ملت علیه امتیاز استعماری تنباکو مقالات

خروش ملت علیه امتیاز استعماری تنباکو
  بزرگنمايي:

پیام آذری -

پیام آذری


ناظم الاسلام کرمانی در کتاب تاریخ بیداری ایرانیان می نویسد که «در سنه 1309 کمپانی رژی امتیاز دخانیات را از ناصرالدین شاه گرفت ... و در عوض چند کرور به شاه و درباریان داد ... بزرگان ایران از علماء و غیرهم بر معایب و وخامت این عمل واقف شدن که امروز دخانیات محدود شد فردا نمک و روز دیگر هیزم و ذغال و آب و غیره و به ازای آن مبالغی گرفته خواهد شد و صرف آبادی مملکت نخواهد شد یا تفاوت مواجب فلان شاهزاده است، ملت متضرر شده و نفع را خارجه برده و بر مملکت هم تسلط و نفوذ تامی حاصل خواهند کرد» و ماجرا اینگونه بود که در سومین سفر ناصرالدین شاه به فرنگ و توقف او در انگلیس پیشنهاد اعطای امتیاز توتون و تنباکوی ایران به انگلیس مطرح شده و قرار آن نیز گذاشته می شود.
دولت انگلیس به شیوه مرسوم خود فردی به نام تالبوت را به عنوان طرف قرارداد معرفی می کند. پس از بازگشت شاه، تالبوت نیز در صدر یک سندیکای ساختگی و خلق الساعه وارد تهران می شود و در سفارت انگلیس اقامت می گزیند و از آن جا مذاکرات مربوط به امتیاز را پی می گیرد و سرانجام امتیاز انحصاری توتون و تنباکوی ایران در 15 ماده تنظیم و به امضای ناصرالدین شاه می رسد اما این تازه اول ماجرا بود.
شیراز؛ آغازگر مخالفت علیه امتیاز تنباکو
انعقاد قرارداد رژی و انتشار خبر آن باعث شد تا موجی از مخالفت ها در کشور از فارس شروع شود و در ادامه به تهران، اصفهان، تبریز و ... برسد. این مخالفت ها به گونه ای بود که «علی اکبر فال اسیری» یکی از مجتهدان در شیراز بر بالای منبر از زیر عبا به نشانه جهاد شمشیر بیرون کشید و فریاد برآورد: موقع جهاد عمومی است. ای مردم بکوشید تا جامه زنان نپوشید. من یک شمشیر و دو قطره خون دارم هر بیگانه ای را که برای انحصار دخانیات به شیراز بیاید شکمش را با این شمشیر پاره خواهم کرد.
در حالی که ماموران انگلیسی در نزدیکی شیراز اقامت داشتند، شور و هیجان به اوج خود رسید. جمع زیادی از مردم مغازه های خود را تعطیل کردند و تحت رهبری آیت‌الله سیدعلی‌اکبر فال اسیری در مسجد وکیل جمع شدند و اعمال دولت مرکزی را تقبیح کردند. سید در سخنانی پرشور، مخالفت خود را با ورود هیات انگلیسی به شیراز اعلام کرد. این اعتراض، امری بی‌سابقه بود. سیدعلی‌اکبر را از راه بوشهر به بصره منتقل کردند. به این ترتیب بهانه‌ای دیگر به دست بازاریان افتاد. آنها بازار را تعطیل و در صحن احمدبن موسی(ع) اجتماع کردند.
تظاهرات مردم در مخالفت با انعقاد قرارداد رژی در شیراز بسیار گسترده بود. به این صورت که حدود چهار هزار شهروند از زنان و مردان این شهر در تلگرافخانه و مرقد شاهچراغ در اعتراض به ورود نماینده رژی به شیراز تجمع کردند اما به طرف آنها تیراندازی شد که در این تیراندازی چند تن از جمله یک زن و دختر بچه به ضرب گلوله پلیس کشته شدند.
زنان مسلح تبریز علیه امتیاز تنباکو
در تبریز وقتی مردم از انعقاد قرارداد آگاه شدند، دست به اعتراض زدند. بیشتر قیام کنندگان تبریزی از طبقات پایین جامعه بودند. در این شهر زنان به رهبری زینت پاشا در این قیام حضور داشتند.
در جریان قیام، مردم تبریز برای نشان دادن اعتراض خود به انعقاد این امتیاز اقتصادی اقدام به بستن بازار کردند زیرا بستن بازار به عنوان یک مرکز تجاری در پیروزی جنبش اهمیت بسیاری داشت. پس از چند روز نیروهای دولت در صدد گشودن بازار برآمدند و با ایجاد رعب و وحشت در میان بازاریان مردم موفق به این امر شدند. در چنین روزگاری زنان مسلح و با چادر نماز که گوشه های آن را به کمر بسته بودند در بازار ظاهر شده دست به اسلحه برده و بازار را مجدداً بستند.
یکی دیگر از اقدامات زنان تبریز در جنبش تنباکو به هنگام ورود علی آقا آشتیانی ملقب به امین به تبریز بود که ناصرالدین شاه او را برای آرام کردن اوضاع به همراه هدایایی برای جلب توجه مجتهدان و علمای تبریز به این شهر فرستاده بود اما زنان انجمن بزرگی تشکیل دادند و اعلام داشتند که اگر امین حضور وارد تبریز شود، او را خواهند کشت.
همچنین حاج‌میرزا جواد آقای مجتهد تبریزی در صدر علمای تبریز، تحرک ویژه‌ای علیه امتیاز توتون و تنباکو از خود نشان داد و در مقام خیرخواهی، زعمای دولت را از عمل به تعهدات در برابر رژی بر حذر داشت و امتیاز تنباکو را منافی اهداف دین و دولت تلقی کرد. مردم تبریز در تلگرافی به شاه نوشتند: 42سال است سلطنت می کنی، محض طمع مملکت خودت را قطعه قطعه به فرنگی فروخته ای. خود دانی اما مااهالی آذربایجان خودمان را به فرنگی نمی فروشیم.
شب‌نامه‌ها و اعلامیه‌هایی که در شهر پراکنده شده بود رعب و وحشتی بر دل ماموران انگلیسی می‌افکند. امیر نظام گروسی (پیشکار آذربایجان) حاضر نبود، علیه مردم اقدامی انجام دهد و به سرکوب جنبش دست زند؛ بنابراین از مقام خود استعفا کرد و به تهران بازگشت. قیام مردم، ماموران دولت را مستاصل کرده بود و بیش از همه، ولیعهد (مظفرالدین‌میرزا) در بلاتکلیفی عجیبی به سر می‌برد.
تهران یکپارچه علیه امتیاز تنباکو
تهران نیز مصادف با ایام شهادت حضرت فاطمه(ع)، وقتی مردم برای حضور در مراسم عزاداری و روضه خوانی آماده می‌شدند با آگاه شدن از دستور شاه مبنی بر تبعید آشتیانی دسته دسته به طرف خانه او در محله سنگلج شرکت کردند. زنانی نیز که برای شرکت در مراسم سوگواری روانه منزل آشتیانی شده بودند در طول مسیر خود به طرف بازار سرازیر شدند و دکان ها گشوده را بستند. پس از بستن بازار، در حرکت بعدی خود سرها را از روی چادر گل مالی کردند و با گریه و ناله به سوی ارگ سلطنتی حرکت کردند. مردان نیز به دنبال زنان روانه شدند و شرایطی را به وجود آورد که دولت و حرم سلطنتی را دچار وحشت کرد. پس از بازگشت از ارگ سلطنتی زنان در مسجد شاه تجمع کردند.
علما و رهبری مردم در اصفهان
در اصفهان مردم به رهبری سه عالم مجاهد یعنی حاج شیخ محمدتقی معروف به آقا نجفی شیخ محمدعلی و ملا باقر فشارکی در برابر کمپانی رژی جمع شدند. شاه ضمن دستورات اکید به کارگزاران خود در اصفهان برای مقابله با علماء و مردم ضمن تلگرافی به آقا نجفی می نویسد: بی جهت عالم آسوده را آشفته نکنید و مردم با خون خود بازی نکنند و آسوده مشغول دعاگویی و رعیتی باشند، اما علمای اصفهان با بی اعتنایی به تهدیدات شاه به مقاومت خود ادامه داده و استعمال دخانیات را تحریم کردند.
لغو امتیاز
شاه و دربار با سیاست وقت کشی، تلاش داشتند به‌تدریج مردم و علما را از توجه به مساله تنباکو منصرف کنند تا اینکه در اواخر ربیع‌الثانی 1309 قمری در تهران شایع شد که حکمی از میرزای شیرازی در خصوص تحریم استعمال دخانیات صادر و به اصفهان مخابره شده است. متن حکم چنین بود: «بسم‌الله الرحمن الرحیم الیوم استعمال تنباکو و توتون بای نحو کان در حکم محاربه با امام زمان علیه‌السلام است. حرره الاقل محمدحسن الحسینی». در حدود صدهزار نسخه از حکم نوشته و در سراسر کشور پخش شده بود. با صدور این فتوا، مردم از همه اصناف، مبارزه سیاسی علیه قرارداد استعماری امتیاز تنباکو را یک وظیفه شرعی و تکلیفی الهی دانستند و قلیان‌ها را شکسته و توتون و تنباکو را به آتش کشیدند.
امین السلطان صدراعظم با مشاهده این اعتراض ها در نامه ای به میرزا حسن شیرازی، علت اعطای امتیاز را جبران لغو قرارداد تمدید راه آهن بوشهر ـ گیلان اعلام کرد اما با قانع نشدن او، شاه از بیم شورش مردم و اعلام جهاد عمومی، امتیاز این قرارداد را در 24 اردیبهشت 1270 خورشیدی لغو و امین السلطان در تلگرافی، الغای قرارداد تنباکو و آزادی کشت و تجارت توتون و تنباکو را اعلام کرد.
برچسب‌ها سفارت انگلیس تبریز شیراز اصفهان ناصرالدین شاه قاجار گیلان تاریخ ایران ایران فارس

لینک کوتاه:
https://www.payameazari.ir/Fa/News/370198/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

دنیای پرداخت گزارش می دهد/ صدرنشینی بیمه دی در سودآوری

باشگاه بیمه گران گزارش می دهد/ رشد پرشتاب بیمه دی در بهار 1404؛ جهش 73 درصدی حق‌بیمه

گازرسانی در 57 روستای مهاباد در جریان است

آغاز اردوی آمادگی تیم ملی جودو در اردبیل

آغاز مسابقات والیبال زیر 14 سال اردبیل

سرمایه گذاری در نئور با رعایت چارچوب مطالعات زیست محیطی

ادامه ترفندهای ضد بشری آمریکا

انتشار فراخوان مسابقه ادبی قصه‌های خوب بچه‌های ایران

شناسایی 155 دستگاه ماینر غیرمجاز در آذربایجان غربی

مدیران مدارس موضوع نماد را جدی بگیرند/ همایش بزرگ "حکمت معلمی در توسعه استان" را برگزار می کنیم

اعلام منابع آزمون «انتخاب و انتصاب مدیران مدارس»

سرپرست معاونت تربیت بدنی و سلامت استان آذربایجان شرقی، معرفی شد

سری جدید سریال «پایتخت» در منطقه آزاد ارس ساخته می‌شود؟

تیمداری مس‌سونگون در فوتبال بالاخره قطعی شد؟

تصادف رانندگی در محور ارومیه به سرو

حادثه رانندگی در محور بوکان-میاندوآب

تفریح تابستانی با طعم مرگ

تداوم نهضت عمرانی در منطقه چهار ارومیه

تداوم عملیات‌های عمرانی در سطح منطقه سه ارومیه

اتصال یکصد و بیستمین روستای آذربایجان‌غربی به اینترنت پرسرعت در دولت چهاردهم

همکاری اداره‌کل ارتباطات با پارک علم و فناوری آذربایجان غربی در مسیر توسعه زیست‌بوم اقتصاد دیجیتال

پروژه بام ارومیه با حضور استاندار کلنگ‌زنی خواهد شد

برنامه‌ریزی برای احداث سه هزار کلاس درس در استان اردبیل

خرید 1000 خودروی برقی توسط شهروندان تبریزی

500میلیارد تومان به پروژه‌های اولویت‌دار شهرستان‌ها اختصاص یافته است

تشییع باشکوه سه شهید مدافع امنیت در چابهار

لزوم رسیدگی سریع به خانواده‌های شهدا و جانبازان جنگ تحمیلی 12 روزه

پیام تسلیت رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران در پی درگذشت همسر و مادر شهیدان والامقام «علاف بهبهانی»

روند پیشرفت فعالیت‌های پروژه مهر ناحیه 2 تبریز بررسی گردید

لزوم انتخاب گروه بندی مدارس توسط شرکت‌کنندگان در آزمون / تمدید زمان ثبت نام برای جاماندگان

افزایش نسبی دما در آذربایجان‌ شرقی

پیگیری آخرین وضعیت تراکتور در اردوی ترکیه؛ وضعیت آلوز همچنان در ابهام

تعیین اعضای کمیسیون تلفیق شورای اسلامی شهر تبریز

استقبال شهروندان تبریزی از خودروی برقی؛ 1000 خودرو خریداری شد

خدمات رقابتی تله کیش در جزیره کیش

طرح گردشگری دریاچه گیلارلو گرمی تکمیل می‌شود

صادرات 739 هزار تن کالای غیرنفتی از مبادی گمرکی آذربایجان شرقی

حوزه گردشگری در طرح مطالعات ترافیک شهری لحاظ شود

برگزاری جلسه هیأت امنای حساب 100 امام خمینی (ره) در شهرستان خوی

دیدار سرپرست فرمانداری نقده با همکاران

تابستان روی خوش به اردبیلی‌ها نشان داد

کاهش نرخ بیکاری در اردبیل با توسعه اشتغال فناورانه

52 کیلومتر از حفرات خالی بوکان گازرسانی می‌شود

نیروگاه زمین گرمایی مشگین‌شهر امسال وارد مدار می‌شود

ادامه ناپایداری‌های جوی و دریایی در هرمزگان همراه با افزایش سرعت باد

5مرکز خرید تضمینی گندم مازاد بر مصرف در سلماس

تامین 20 درصدی سهمیه سالانه کود‌های کشاورزی درآذربایجان غربی

39 هزار تُن گندم از کشاورزان بوکانی خریداری شد

واگذاری اراضی ملی شهرستان سردشت برای اجرای طرح سردخانه

امضای یک قرارداد اجاره اراضی واگذاری در شهرستان تکاب