خطاهای رایج در انتخاب رشته کنکور+تمرین‌‌های کاربردی

پیام آذری - انتخاب رشته، مهم‌ترین نقطه اتصال بین تلاش‌های چندین‌ساله دانش‌آموزان و آینده حرفه‌ای و شخصی آن‌ها است. برخلاف تصور عمومی، انتخاب رشته فقط جدولی برای پر کردن یا لیست علاقه‌مندی‌ها نیست؛ بلکه تصمیمی استراتژیک، انسانی و چندوجهی و نیازمند دقت، شناخت و تعامل سازنده میان سه گروه کلیدی دانش‌آموزان، والدین، و مشاوران است. در ادامه، سرگروه استعدادیابی و هدایت تحصیلی استان آذربایجان شرقی به تفکیک برای هر گروه، توصیه‌هایی علمی، نو و کاربردی ارائه می‌کند:

قادر نعیمی، مشاور تحصیلی و سرگروه استعدادیابی و هدایت تحصیلی استان آذربایجان شرقی با بیان اینکه انتخاب رشته برای دانش‌آموزان به مثابه کشف هویت، است، اظهار کرد: بسیاری از داوطلبان انتخاب رشته را فقط به عنوان انتخاب دانشگاه و شهر می‌بینند؛ در حالی که این فرایند باید فرصتی برای کشف خویشتن باشد باید نگاهی فراتر از رتبه به این مقوله داشت؛ چرا که رتبه‌ی کنکور شما تعیین‌کننده‌ی آینده‌تان نیست؛ بلکه تنها محدودکننده‌ی برخی گزینه‌ها است. اگر شما شناخت واقعی از علاقه‌ها، توانمندی‌ها و ارزش‌های شخصی خود داشته باشید، یک رتبه‌ی متوسط می‌تواند منجر به انتخاب رشته‌ای فوق‌العاده و متناسب شود.
وی با اشاره به فرمول انتخاب رشته‌ی هوشمند شامل علاقه، مهارت و بازار کار در انتخاب رشته دانش‌آموزان گفت: علاقه یعنی چیزی که شما را به یادگیری پیوسته ترغیب کند. مهارت، یعنی توانایی‌های واقعی که در طول دوران تحصیل یا زندگی تجربه کرده‌اید و بازار کارشامل چشم‌انداز حرفه‌ای و درآمدی است که بتواند نیازهای زندگی‌تان را پاسخ دهد. نادیده گرفتن هرکدام از این سه ضلع، مثل ساختن صندلی سه‌پایه با یک پایه کوتاه‌تر است.
وی با پیشنهاد تمرینی کاربردی جهت انتخاب رشته کنکور سراسری بیان کرد: پیشنهاد می‌کنم یک جدول سه‌ ستونه طراحی و در ستون اول رشته‌هایی که دوست دارید، در ستون دوم، مهارت‌هایی که در خودتان یا در گذشته نشان داده‌اید، در ستون سوم نیز مشاغلی که در آینده برایتان جذاب است را لیست کنید. با این کار می‌توانید همپوشانی‌ها را ببینید و انتخابی آگاهانه داشته باشید.
این مشاور تحصیلی، خطای رایج در انتخاب رشته را انتخاب به سبک دیگران دانست و افزود: بسیاری از دانش‌آموزان بر اساس مد روز، انتخاب دوست یا نظر فامیل، انتخاب می‌کنند. اما حقیقت این است که هیچ‌کس قرار نیست به جای شما بر سرکلاس درس، حاضر شود یا در آینده شغلی شما زندگی کند. انتخاب رشته یعنی انتخاب سبک زندگی شخصی، نه تکرار مسیر دیگران.
نعیمی با بیان اینکه هیچ مرحله‌ای به اندازه‌ی انتخاب رشته خانواده‌ها را درگیر نمی‌کند، ادامه داد: به والدین و خانواده‌های عزیز نیز توصیه می‌کنیم که در این مورد، حمایتگر باشند، نه تصمیم‌گیرنده. والدین با نیت خیر می‌خواهند "بهترین" را برای فرزندشان انتخاب کنند، اما گاهی این نیت به پافشاری، تبدیل می‌شود. نقش والدین، نقش مربی است: شما به عنوان والدین، نباید سکان‌دار این تصمیم باشید، بلکه باید نقش مربی را ایفا کنید؛ کسی که مسیر را روشن می‌کند، اما اجازه می‌دهد فرزندش راه را برود.
سرگروه استعدادیابی و هدایت تحصیلی استان آذربایجان شرقی، نگاه تک‌بعدی به آینده را خطای پنهان دیگری در انتخاب رشته کنکور عنوان نمود و خاطرنشان کرد: برخی والدین تنها به امنیت شغلی یا پرستیژ اجتماعی فکر می‌کنند. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که رضایت شغلی و سلامت روانی بیشتر از درآمد خالص، کیفیت زندگی را تضمین می‌کند. انتخاب رشته‌ای که فقط از نظر اقتصادی قوی است، ولی با روحیات فرزندتان سازگار نیست، در بلندمدت منجر به فرسودگی شغلی می‌شود.
وی با اشاره به نقش گفت‌وگوی نسل‌ها به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده در انتخاب رشته کنکور، اظهار کرد: نسل امروز، ارزش‌های متفاوتی با والدین دارد. اگر برای شما امنیت مالی اصل بوده، شاید برای فرزندتان معناداری شغل مهم‌تر باشد؛ بنابراین در جلسات گفت‌وگو، به جای تحمیل، سؤالات باز بپرسید مانند؛ چه چیزی تو را به وجد می‌آورد یا دوست داری 10 سال آینده‌ات چه تصویری داشته باشد؟، چه نوع محیط کاری تو را سر ذوق می‌آورد؟.
این مشاور تحصیلی با ارائه تمرینی کاربردی در این راستا گفت: به جای تهیه یک لیست "بایدها"، یک لیست حمایتی شما جملاتی مانند "ما از تو در هر رشته‌ای که انتخاب کنی حمایت می‌کنیم، به شرط آنکه دلایل منطقی داشته باشی" بنویسید. این پیام، به فرزندتان احساس امنیت می‌دهد و او را در تصمیم‌گیری مستقل توانمند می‌کند.
وی با توصیه به مشاوران گفت: ارائه مشاوره جهت انتخاب رشته، هنر ترکیب داده و انسانیت بوده و مشاوران
تحصیلی در خط مقدم این فرآیند قرار دارند. وظیفه مشاوران فقط پر کردن فرم نیست؛ بلکه هدایت یک تصمیم سرنوشت‌ساز است. برقراری تعادل بین علم و احساس انتخاب رشته، یک فرمول ریاضی صرف یا جدول احتمال نیست. شما باید داده‌های دقیق (کارنامه، ظرفیت دانشگاه‌ها، بازار کار) را با شناخت انسانی (ویژگی‌های شخصیتی، علاقه‌مندی‌ها، ارزش‌ها) ترکیب کنید.
وی با هشدار نسبت به خودداری از خطای حرفه‌ای و تبدیل مشاوره به فروشگاه رشته‌ها بیان کرد: گاهی مشاوران فقط رشته‌ها را معرفی می‌کنند، بی‌آنکه دانش‌آموز را در فرایند خودشناسی درگیر کنند. اما یک مشاور حرفه‌ای باید اولویت را بر آگاهی‌بخشی و توانمندسازی تصمیم‌گیرنده بگذارد، نه صرفاً ارائه گزینه‌ها.
سرگروه استعدادیابی و هدایت تحصیلی استان آذربایجان شرق با ارائه تکنیک‌های کاربردی برای مشاوران، متذکر شد: مصاحبه عمیق انگیزشی در این خصوص، بسیار اهمیت داشته و به جای پرسش‌های سطحی مثل "چه رشته‌ای دوست داری؟"، بپرسید "چه تجربه‌ای باعث شد به این رشته علاقه‌مند شوی؟". همچنین تحلیل تعارض‌ها نیز از دیگر توصیه‌ها به مشاوران در انتخاب رشته کنکور بوده و به دلیل اینکه بسیاری از دانش‌آموزان بین علاقه و بازار کار گیر می‌افتند، وظیفه مشاور است که این تعارض را شفاف کرده و پل ارتباطی بسازد.
وی، سناریوسازی آینده را به عنوان توصیه به مشاوران تحصیلی، مورد اشاره قرار داد و افزود: از دانش‌آموز بخواهید سه سناریو بنویسد؛ آینده‌ای که رشته مورد علاقه‌اش را انتخاب کند، آینده‌ای که بازار کار قوی‌تری را انتخاب کند، و آینده‌ای که ترکیبی از هر دو را برگزیند. این تمرین به او کمک می‌کند پیامدها را ملموس‌تر ببیند. ارزش افزوده‌ی مشاور هم از دیگر فاکتورهای موثر در ارائه خدماتمشاوره‌ای به دانش‌آموزان بوده و یک مشاور حرفه‌ای کسی است که دانش‌آموز بعد از جلسه بگوید "احساس می‌کنم خودم انتخاب کردم، نه اینکه کسی برایم انتخاب کرد".
نعیمی در خاتمه با بیان اینکه انتخاب رشته یک پروژه مشترک است، خاطرنشان کرد: دانش‌آموز باید خود را بشناسد و جرئت تصمیم‌گیری داشته باشد. خانواده باید حمایتگر باشد، نه تحمیل‌کننده. مشاور باید هم‌زمان از ابزار علمی و هنر انسانی بهره ببرد. اگر این سه ضلع در کنار هم قرار بگیرند، انتخاب رشته نه یک اضطراب طاقت‌فرسا، بلکه تجربه‌ای ارزشمند و مسیرساز خواهد بود.
انتهای پیام