پیام آذری - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
«موشک سفید روی زمینه آبی» که چند روزی است اطراف ساختمان هرمی‌شکل میدان بهارستان در چرخش است، سرانجام از سد فیلترینگ عبور می‌کند و به‌سلامت روی زمین می‌نشیند یا خیر؟ هنوز معلوم نیست قرار است چه اتفاقی بیفتد؛ اما در بهارستان صحبت‌های ضدونقیضی درباره تلگرام شنیده می‌شود. اولین‌بار روز یکشنبه بود که محمدتقی نقدعلی، یکی از اعضای کمیسیون قضایی مجلس مدعی شد «دولت در آستانه توافق با تلگرام است.» مذاکره با تلگرام برای رفع فیلتر را حسنعلی اخلاقی‌امیری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تأیید کرد؛ اما زمان این اتفاق نامعلوم بود تا اینکه روز گذشته مصطفی پوردهقان، نماینده اردکان در مجلس دوازدهم بر مبنای «اطلاعاتی» که به دستش رسیده، گفت «تلگرام تعهدات لازم و شرایط» ایران را پذیرفته و انتظار می‌رود «رفع فیلتر تلگرام در هفته جاری نهایی شود.» او تأکید کرده رفع فیلتر نباید به معنای رهاسازی کامل باشد، بلکه ایران نیز می‌تواند مانند سایر کشور‌ها از سکو‌ها «تعهدات امنیتی» بگیرد تا «زمینه ناامنی» فراهم نشود.
تا لحظه نگارش این گزارش، هیچ جزئیاتی از مذاکرات ایران و تلگرام و توافقی که قرار است منجر به رفع فیلتر این سکو شود، منتشر نشده است؛ اما بااین‌حال چند روز پیش یکی از خبرگزاری‌ها مدعی شد تیم مذاکره‌کننده ایرانی برای تلگرام 5 شرط گذاشته و امضای تفاهم‌نامه را منوط به پذیرش این شروط کرده است. «محدودسازی مطالب تحریک‌آمیز قومیتی، حذف محتوا با شکایت شهروندان، همکاری با دستگاه قضایی ایران، مسدودسازی ترویج‌کنندگان محتوا‌های تروریستی و خلاف امنیت ملی ایران، تعهد به ایران برای عدم ارائه اطلاعات کاربران ایرانی به سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه» از جمله شروط اعلام شده ایران به تلگرام است.
اگر خبر رفع فیلترینگ تلگرام درست باشد، احتمالاً حداقل این 5 شرط در آن اعمال شده است. اینکه تلگرام حاضر به پذیرش شروط کشور‌ها برای فعالیت قانونی باشد، موضوعی عجیب نیست و پیش از ایران نیز چندین کشور برای فعالیت تلگرام در کشورشان، شروطی را تعیین کرده بودند. البته تلگرام به سادگی حاضر به پذیرش این شروط نبود؛ اما با فیلتر این شبکه اجتماعی، پاول دورف مدیرعامل این سکوی محبوب، ناچار به پذیرش خواسته‌های طرف مقابل شده است. در این گزارش به بررسی کشور‌هایی که برای فعالیت تلگرام در سرزمینشان شروط و تعهداتی را به این سکو تحمیل کرده‌اند، پرداخته شده است.
1- روسیه
سرویس امنیتی روسیه به این جمع‌بندی رسید که متهمان عملیات بمب‌گذاری در متروی سن‌پترزبورگ در سال 2017 با استفاده از تلگرام هماهنگی حملات را انجام داده‌اند. در آن زمان سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) به دنبال ابزار‌هایی برای شکستن رمزگذاری پیام‌های تلگرام و رمزگشایی مکالمات خصوصی بود؛ اما تلگرام از این کار سر باز زد تا به 800 هزار روبل روسیه جریمه شود. مارس 2018 روسیه برای دومین بار به مدیران تلگرام دو هفته وقت داد تا داده‌های کاربران و کد‌های رمزنگاری را به سازمان اطلاعات و امنیت روسیه تسلیم کنند؛ اما مدیران تلگرام از این کار سر باز زدند تا چند ماه بعد دادگاهی در مسکو حکم ممنوعیت سرویس پیام‌رسان تلگرام در روسیه را صادر کند. پس از این حکم، پاول دورف ادعا کرده بود حتی به قیمت توقف فعالیت، حریم خصوصی کاربران خود را حفظ خواهد کرد. دو سال بعد در ژوئن 2020 روسیه اعلام کرد بنیان‌گذار تلگرام، برای مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی اعلام آمادگی کرده است. پس از پذیرش خواسته‌های مسکو، تلگرام در روسیه رفع فیلتر شد.
2- آلمان
آلمان پس از اینکه تلگرام را به «ابزاری برای افراطی‌گری» متهم کرد و گفت برخی افراد از این شبکه برای هدف‌گرفتن سیاست‌مداران، محققان و پزشکان به دلیل نقششان در کنترل اپیدمی کرونا استفاده می‌کنند، تلگرام را به دلیل عدم رعایت قوانین آلمان 5 میلیون یورو جریمه کرد. شرکت تلگرام درنهایت اعلام کرد پذیرفته با دولت آلمان همکاری کند و محتوا‌هایی را که ناقض قوانین این کشور بودند و همچنین مواردی که محتوای آن‌ها ممکن است در آینده غیرقانونی باشد، حذف کند. تنها در سال 2024، تلگرام به 53 درخواست از آلمان پاسخ داده و اطلاعاتی مانند آدرس‌های IP و شماره‌های تلفن کاربران را در اختیار مقامات برلین قرار داده است.
3- اندونزی
تیرماه سال 1396 مقام‌های اندونزی استفاده از شبکه اجتماعی «تلگرام» را به دلایلی چون تبلیغ تندروی و فعالیت‌های تروریستی ممنوع کرده بودند. حدود یک ماه بعد مقامات اندونزی پس از مذاکره با پاول دورف، دسترسی به نسخه وب سرویس شبکه رمزگذاری شده تلگرام را باز کردند. مقامات جاکارتا گفته بودند دیدار دورف از اندونزی نشان تعهد وی به همکاری با دولت در رسیدگی به فعالیت‌های تروریستی است.
4- برزیل
در سال 2022، مسئولان دادگستری برزیل تنها به دلیل عدم همکاری شرکت تلگرام برای مسدود کردن صفحه یکی از هم‌پیمانان رئیس‌جمهوری این کشور که با اتهاماتی در خصوص نشر اکاذیب روبه‌رو بود، دستور دادند این اپلیکیشن در این کشور حذف شود. پس از این تصمیم پاول دورف، در بیانیه‌ای تأکید کرد دلیل عدم پاسخگویی این شرکت به دادگاه عالی برزیل، مشکلی بوده که در ایمیل‌های طرفین وجود داشته و از این بابت از مسئولان قضایی برزیل عذرخواهی کرد. دورف همچنین از دادگاه خواست تا در صورت امکان تصمیم خود را برای چند روز به تأخیر بیندازد تا مسئولان شرکت تلگرام با تعیین نماینده‌ای در برزیل و ایجاد چهارچوبی برای واکنش سریع به مسائل مهم در آینده بتواند این وضعیت را اصلاح کند.
5- فرانسه
سال گذشته فرانسه به دلیل تابعیت فرانسوی بنیان‌گذار تلگرام، راه ساده‌تری برای مقابله با وی داشت. این کشور به اتهامات همدستی در کودک‌آزاری، قاچاق مواد مخدر، کلاهبرداری، پول‌شویی و عدم تعدیل محتوا، او را دستگیر کرد. اگرچه دورف پس از آزادی موقت افشاگری‌هایی علیه درخواست فرانسه کرد؛ اما در کمتر از یک ماه بعد، او خواسته‌های فرانسه را پذیرفت و اصلاح سیاست حریم خصوصی و تعهد به تحویل IP و شماره تلفن مجرمان به پلیس و همچنین حذف خودکار محتوای غیرقانونی و چندین شروط دیگر را پذیرفت. پس از دستگیری پاول دورف، همکاری تلگرام با ادارات پلیس سراسر جهان رشد چشمگیری پیدا کرد و این پلتفرم آدرس‌های IP و/یا شماره تلفن 2253 کاربر را در پاسخ به 900 درخواست از سوی سازمان‌های اجرای قانون ایالات متحده در سال 2024 فاش کرد. در بریتانیا، 142 درخواست از سوی مقامات، 293 کاربر را تحت‌تأثیر قرار داده است. در جای دیگر، برخی از کاربران در حال تبادل آمار مربوط به کشور خود بوده‌اند. یکی از کاربران فاش کرد آلمان 945 درخواست صادر کرده و اطلاعات 2237 کاربر را به دست آورده است. کاربر دیگری نوشت اسپانیا 213 درخواست ارسال کرده و اطلاعات 518 کاربر را به دست آورده است.
بازار
