پیام آذری -  احیای دریاچه ارومیه دغدغه‌ای است که از دولت نهم آغاز و اکنون دور جدید آن با ورود مستقیم مجلس شورای اسلامی و پیش از آن به عنوان اولویت اصلی با آغاز دولت سیزدهم و در سفر رییس جمهور به آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی به طور جدی کلید خورده است.
صدای فریاد بی‌آبی دریاچه ارومیه مدت‌هاست که بلند شده، اما متأسفانه علی‌رغم اقدامات کم‌وبیش مسئولان هنوز دردی از آن دوا نشده و هر روز خبرهای بد بیشتری از وضعیت این دریاچه مخابره می‌شود.
 دریاچه ارومیه یکی از جاذبه‌های ایران و از آن مهم‌تر یکی از نمادهای مهم کشور شناخته می‌شد که کم‌جان شدن آن در طول سال‌های گذشته، واکنش‌های متعددی از سوی آب شناسان بین المللی را در برداشت اما متأسفانه با گذشت زمان طولانی از نفس زدن‌های این دریاچه هنوز مشکل به طور ریشه‌ای برطرف نشده است.
خشکی دریاچه ارومیه به عنوان یک تهدید زیست محیطی بزرگ منطقه‌ای کشاورزی و مهمتر از آن، سلامت مردم را به طور مستقیم در شمال غرب کشور درگیر کرده است و نجات این دریاچه اراده ملی و حاکمیت را می‌طلبد تا با تزریق به موقع اعتبارات و اقدامات اثرگذار مانع از بین رفتن این نگین آبی ایران شود.
دریاچه ارومیه امسال با کاهش 39 درصدی حجم آب نسبت به سال گذشته، وضعیت نامناسبی را تجربه می‌کند که بهره‌برداری از طرح‌های انتقال آب به دریاچه از قبیل انتقال پساب تصفیه شده تبریز، ارومیه و انتقال آب از تونل 36 کیلومتری کانی سیب، می‌تواند بارقه‌های امید برای احیای دریاچه را همچنان زنده نگه دارد.
احداث 36 کیلومتر تونل در عمق 150 متری زمین در کانی سیب یک شاهکار مهندسی و علمی جهان توسط متخصصان ایرانی است که احیای دریاچه ارومیه را به مرحله اثرگذاری پایدار می‌رساند و در تامین بخش مهمی از آب دریاچه نقش آفرینی می‌کند.
مدیریت منابع و مصارف آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از دیگر طرح‌های احیا است که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و می‌توان با افزایش بهره‌وری آب از جمله در کشاورزی و آبیاری نوین به این سمت حرکت کرد.

خشک شدن دریاچه ارومیه جان حدود 10 میلیون نفر را تهدید می‌کند
نماینده ولی‌فقیه در آذربایجان‌شرقی در دیدار با اعضای هیات تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه اگر طوفان نمکی راه بیافتد، نه تنها آذربایجان شرقی، بلکه قسمت بزرگی از شمالغرب کشور باید تخلیه شود، گفت: خشکیدن دریاچه ارومیه زندگی بیش از ده میلیون نفر را تحت تاثیر مستقیم قرار می‌دهد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی آل هاشم، دریاچه ارومیه را قلب تپنده آذربایجان دانست و اظهار کرد: این قلب تپنده دارد از تپش می افتد و با خشکی فاصله ای ندارد.
وی با اشاره به درخواست خود از محضر رهبر معظم انقلاب در زمینه احیای دریاچه ارومیه گفت: در دو سفر رئیس جمهور سابق و سفر اخیر ریاست جمهوری در مورد احیای دریاچه تذکرات جدی دادم و بارها در نمازجمعه بر احیای دریاچه تاکید کردیم.
نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی با انتقاد از اینکه باید دست‌اندرکاران توضیح دهند که در ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت گذشته چه کارهایی با اعتبارات کلان انجام دادند و برای آینده چه کار باید بکنیم، تصریح کرد: من به نوعی سخنگوی مردم هستم و وضعیت فعلی دریاچه موجب نگرانی مردم شده است.
وی این تحقیق و تفحص را اقدامی مبارک و بجا دانست و ابراز کرد: نتایج تحقیق و تفحص می‌تواند اقدامات و اعتبارات هزینه شده را برای مردم شفاف سازی کند.
امام جمعه تبریز، با اشاره به اینکه چاه‌های غیرمجاز موجود در حوضه آبریز دریاچه در خشکی دریاچه موثر بوده است، گفت: مدیریت منابع و مصارف آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌توان با افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی و آبیاری نوین به این سمت حرکت کرد.
وی با گلایه از دولت خاطر نشان کرد: حدود سه ماه پیش در نمازجمعه در مورد دریاچه ارومیه تذکر دادم که حداقل وزیر نیرو به مردم اقدامات و واقعیات دریاچه ارومیه را بگویند که توجهی نشد، نه وزیر و نه از مدیران ارشد گزارشی ارائه نشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین آل‌هاشم افزود: اخیرا رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست به استان آمدند و بازدید و توضیحاتی داشتند. مردم گلایه های خود را به ما می‌گویند و در فضای مجازی هم کامنت‌هایی که به دست ما می‌رسد حاکی از پیگیری جدی مردم در موضوع دریاچه ارومیه است.

فاز اول تونل انتقال آب دریاچه ارومیه دهه فجر افتتاح می‌شود
نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی نیز در بازدید اعضای هیات تحقیق و تفحص دریاچه ارومیه از وضعیت این دریاچه، گفت: احداث 36 کیلومتر تونل در عمق 150 متری زمین، یک شاهکار مهندسی و علمی است که قابل تحسین است.
روح الله متفکرآزاد تصریح کرد: دولت مشکلات مالی و اقتصادی دارد ولی در حوزه دریاچه ارومیه به دلیل اهمیت، صددرصد اعتبارات را تخصیص داده است.
وی با بیان اینکه تا دهه فجر، فاز اول تونل انتقال کانی سیب به دریاچه با انتقال سالانه 300 میلیون مترمکعب آب افتتاح می‌شود، گفت: این یک قدم رو به جلو در احیا است ولی باید قدم‌های بعدی تا احیای کام محکم برداشته شود.
رئیس هیئت تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه، گفت: دولت با وجود درگیری با مشکلات مالی، در تزریق اعتبار برای احیای دریاچه ارومیه سنگ تمام گذاشته است.
وی با تاکید بر اینکه مجلس ناظر بر چگونگی احیای دریاچه ارومیه است، گفت: هدف ما مچ‌گیری نیست بلکه بهره مندی از ظرفیت نظارتی مجلس در احیای دریاچه است.
متفکر آزاد، با اشاره به اینکه مسائل زیست محیطی تا زمانی که حاد نشود مورد توجه نیست، اظهار کرد: توجه در زمانی غیر از آن نشان از تلاش برای توسعه یافتگی است و باید در طرح‌های توسعه، الزامات مسائل زیست محیطی لحاظ شود.
وی با تاکید بر اینکه باید احیای دریاچه ارومیه به نماد اراده ملی در توجه به مسائل زیست محیطی تبدیل شود، افزود: نمایندگان یکی از ابزارهای نظارتی را در زمینه دریاچه فعال کردند که این امر به معنای مچ گیری نیست، بلکه باید گزارش جامعی به مردم و نمایندگان داد و از این ابزار پیشرفته نظارتی در حوزه محیط زیست استفاده می‌کنیم و تلاشی برای کمک به تسریع احیا و بهبود شرایط دریاچه خواهد بود.
رئیس هیئت تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه، با بیان اینکه احیای دریاچه، هماهنگی مردم و حاکمیت را می‌طلبد و این همکاری‌ها زیرساخت توسعه و پیشرفت در هر حوزه است چراکه دولت به تنهایی نمی‌تواند در این بخش موفق شود.
نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی، با گلایه‌ از عقب افتادگی احیای دریاچه و حتی قصورها در حوضه آبریز دریاچه در بخش کشاورزی، ادامه داد: هرچقدر در حوزه سازه‌ای کارهای خوبی شده، در حوزه جهاد کشاورزی به موضوع افزایش بهره‌وری در کشاورزی توجهی نشده چراکه 8 برابر کانی سیب با افزایش کشاورزی در اطراف دریاچه، آب مصرف می‌شود و این یک عقب روی مشخص است.

سهم 70 میلیارد تومانی بخش کشاورزی آذربایجان‌شرقی از کل اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه
رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌شرقی در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر این‌که در مجموع از محل اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه صرفاً حدود 70 میلیارد تومان برای بخش کشاورزی استان تخصیص داده شد، گفت: این میزان اعتبار برای آبیاری تحت فشار، شهرک آبیاری، کارهای نرم افزاری، طرح ترویج، زارعت، دامداری و... تخصیص یافت.
اکبر فتحی، به تکلیف شرکت آب منطقه‌ای در کاهش 40 درصد مصرف آب کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه اشاره کرد و افزود: در این رابطه باید از 60 درصد آبی که تخصیص یافته بود، استفاده کرده و در عین حال میزان تولید محصولات به خاطر امنیت غذایی، نباید کاهش می‌یافت، از این‌رو اقداماتی در رابطه با مصرف بهینه آب انجام دادیم.
وی با بیان این‌که 47 درصد از سطح اراضی کشت‌ آذربایجان شرقی در حوضه دریاچه ارومیه قرار داشته و بالای 52 درصد تولیدات نیز در همین حوضه انجام می‌شود، افزود: برای جبران کاهش 40 درصدی آب، باید یک سری اقدامات سازه‌ای انجام می‌دادیم تا آب به صورت بهینه مصرف شود که از جمله آن انجام شبکه‌های فرعی بود.
وی با تاکید بر این‌که در سطح استان، کمترین میزان توسعه مربوط به آن بخش کشاورزی است که در آن‌ها سیستم‌های نوین آبیاری اجرا نشده بود، متذکر شد: سیستم‌های نوین آبیاری را اجرا نمی‌کنیم، مگر این‌که اراضی دارای حق‌آبه، مجوزهای لازم را در این رابطه داشته باشند، بنابراین اصلاح روش‌های آبیاری نیز در مزارع و باغاتی انجام شده که از قبل جزو اراضی تحت کشت بودند.
رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی با گلایه از حذف انتقال آب از طریق لوله به مزارع کشاورزی، خاطرنشان کرد: این روش کارایی خوبی داشت و کشاورزان هم همکاری و خودیاری خوبی داشتند، اما این طرح حذف شد؛ همچنین اعتبارات کشت گلخانه‌ای نیز حذف شده و این درحالی است که کشت گلخانه‌ای بهره‌وری خوبی داشته و نیاز داریم محصولات سبزی و صیفی به صورت گلخانه‌ای کشت شود که در این مورد نیز صرفاً یک سال اعتبار از محل اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه لحاظ و باقی سال‌ها اعتباری به این امر تخصیص داده نشد.
وی با بیان این‌که در راستای اصلاح الگوی کشت نیز قدم‌های خوبی برداشته شده و حسب اجبار، کشاورزان به سمت کشت محصولات با ارزش افزوده بالا مثل پسته و زعفران رفتند، گفت: به عنوان مثال با راهنمایی‌های ارائه شده به کشاورزان، در باغات سیبی که از بین رفته بود، کشاورزان پسته، زعفران و محصولات با ارزش افزوده بالا کشت کردند و در حال حاضر اثرات اصلاح الگوی کشت در تمامی شهرستان‌ها مشهود است.
وی با تاکید بر این‌که در ابتدای فعالیت ستاد احیای دریاچه ارومیه، میزان کشت پیاز استان در محدوده حوضه آبریز دریاچه ارومیه، حدود هشت هزار هکتار بود، ادامه داد: این رقم اکنون به هزار و 800 هکتار رسیده و شاهد کاهش شش هزار هکتاری در این رابطه هستیم، چراکه پیاز جزو محصولات پرآب‌بر بوده و با محصولات کم آب‌بری مثل کلزا جایگزین شده است.
فتحی با تاکید بر این‌که کشت کلزا در دشت تبریز هم قابل مشاهده بوده و آب مصرفی این محصول از طریق زه‌آب‌ها تامین می‌شود، تشریح کرد: اجرای شبکه‌های زهکشی دشت تبریز را در دستور کار داشته و بخشی را هم انجام داده بودیم که به خاطر دریاچه ارومیه این طرح متوقف شد، در حالی که همین زه‌آب‌ها به دریاچه منتقل شده و در عین حال، اراضی نیز احیا می‌شد، از این رو خواستاریم اجرای شبکه‌های زهکشی جزو پروژه‌های احیا قرار گیرد تا بتوانیم شبکه‌های زه‌کشی دشت تبریز را تکمیل کنیم.
وی در این رابطه تاکید کرد: اراضی زهدار مستعد کشاورزی نیستند، اما از طریق زهکشی، قابلیت کشت پیدا می‌کنند.
رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی، با بیان این‌که در زمینه آبیاری تحت فشار نیز در حوضه دریاچه ارومیه اتفاق خاصی نیفتاده و برای تمامی اراضی زیر کشت از محل کمک‌های فنی اعتباری، آبیاری تحت فشار به صورت تقاضامحور انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: باید این موضوع به یک تکلیف قانونی تبدیل شود، نه امری تقاضامحور؛ دولت نیز باید مکلف باشد تمامی اراضی دارای حق آبه در حوضه دریاچه را به سیستم‌های آبیاری تحت فشار مجهز کند.
وی در خاتمه تاکید کرد: باید در حوضه دریاچه ارومیه از اقدامات نرم افزاری به ویژه در راستای فرهنگ سازی و اجرای طرح جامع ترویج حمایت بسیاری شود، چراکه این امر نتایج بسیار کارسازی به دنبال خواهد داشت.

توسعه اراضی کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه هم خوانی ندارد
استاندار آذربایجان غربی نیز در دیدار اعضای هیات تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه با وی، با تاکید بر اینکه احیای دریاچه ارومیه با توسعه اراضی کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه هم خوانی ندارد، بیان کرد: طی هشت سال گذشته بیش از 120 هزار هکتار به اراضی کشاورزی آذربایجان‌غربی افزوده و منجر به مصرف آبی به میزان 2.5 میلیارد متر مکعب شده است.
محمدصادق معتمدیان، با بیان‌ اینکه مدیریت منابع آبی و اصلاح الگوی کشت باید مورد توجه جدی قرار گیرد، اظهار کرد: در بحث اصلاح الگوی کشت دولت به دنبال کشت محصولات کم آب بر با ارزش افزوده بالاست که در همین راستا باید به کشاورز این اطمینان داده شود که اصلاح در الگوی کشت به ضرر معیشت او نخواهد بود.
وی اضافه کرد: نیازمند تعریف مشاغل‌ جایگزین‌ کشاورزی در منطقه هستیم که حوزه معدن می‌تواند آلترناتیو خوبی برای آن باشد.
استاندار آذربایجان‌غربی افزود: متاسفانه کشت گلخانه‌ای نیز مورد غفلت واقع شده که با توجه به نقش آن در بهینه کردن تولید محصولات کشاورزی و کاهش مصرف آب باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
معتمدیان با بیان‌ اینکه تمرکز دولت بر روی اتمام طرح‌های نیمه تمام انتقال آب به دریاچه ارومیه است، گفت: اجرای طرح‌های مهم انتقال آب به دریاچه نظیر تونل خط انتقال کانی سیب و تصفیه خانه فاضلاب ارومیه شتاب قابل توجهی گرفته و تا پایان سال جاری به بهره برداری خواهد رسید.
وی اضافه کرد: پس از اتمام طرح‌های سخت افزاری، دولت ورود جدی به طرح‌های نرم‌افزاری همچون اصلاح الگوی کشت خواهد داشت.

اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه بصورت متوازن توزیع نشده است
نماینده مردم شبستر در مجلس شورای اسلامی نیز در جلسه جمع بندی اعضای هیات تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه با مسئولان آذربایجان شرقی، با انتقاد از اینکه اعتبارات ستاد احیا بصورت متوازن توزیع نشده است، گفت: باید امیدها را برای احیای دریاچه زنده نگه داریم که نیازمند تخصیص صددرصدی است.
جعفر راستی، با اشاره به اینکه در احیای دریاچه ارومیه دو موضوع مغفول مانده است، اظهار کرد: اطلاع رسانی دقیق و صداقت با مردم و اجرای همزمان 27 گام احیای دریاچه نباید مورد غفلت قرار گیرد.
وی با انتقاد از اینکه با اطلاع رسانی نادرست، انتظاراتی ایجاد کردند که مردم تصور کردند، دریاچه ارومیه یکی دو ساله احیا می‌شود، افزود: این درحالی است که کار احیا کار یکی دو دهه‌ای است.
نماینده مردم شبستر در مجلس شورای اسلامی تونل انتقال آب سد کانی‌سیب را شاهکار مهندسی ایرانی دانست و خاطرنشان کرد: این اقدامات انجام شده در راستای احیای دریاچه ارومیه قابل تحسین است و باید به مردم اطلاع رسانی شود.
وی خواستار توجه جدی به سایر اقدامات حوزه احیای دریاچه ارومیه شد و افزود: انتقال آب تنها هدف ستاد احیا نبود بلکه راهکارهای 27 گانه تدوین شده و تا زمانی که همزمان اقدام نشود موفق نخواهیم بود.
راستی، استفاده بهینه از آب را لازم و ضروری دانست و ابراز داشت: نباید در منطقه‌ای از حوضه آبریز، چاه‌ها را پر کنیم و در منطقه دیگر از این حوضه کوه‌ها را هم آبیاری می‌کنند لذا باید این توازن در تمام مناطق جهت رعایت عدالت مراعات کنند.
نماینده مردم شبستر در مجلس شورای اسلامی، خاطرنشان کرد: اعتبارات ستاد احیا در زمینه آبیاری قطره‌ای درست هزینه نشده چراکه بجای تبدیل اراضی غرق‌آبی به آبیاری قطره‌ای، اراضی دیم را قطره‌ای کردند که این خلاف اهداف ستاد احیا در کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری است و انحراف از برنامه است.
اکنون باید منتظر ماند و تماشاگر نقش‌آفرینی و تحقیق و تفحصات مسئولان کشور در احیای دریاچه ارومیه شد؛ البته امیدواریم این بار هم مانند گذشته فقط به حرف نباشد، عملی هم در کار باشد نه اینکه تعدادی پروژه انجام و در میانه‌ی راه رها کنند؛ برای تمامی مسئولانی که به دنبال احیای واقعی دریاچه هستند، آرزوی موفقیت داریم!
  امید می‌رود تا با اقدامات دولت سیزدهم دریاچه ارومیه جانی دوباره بگیرد چراکه آثار زیست‌محیطی آن مانند پیشگیری از طوفان‌های نمکی تا حفظ تنوع زیستی منطقه نه تنها برای جوامع محلی بلکه برای کل کشور حایز اهمیت است.