بزرگنمايي:

پیام آذری- بررسی شرایط جوی 50 سال اخیر حاکی از این است متوسط دمای هوای کشور طی چند دهه اخیر در هر دهه 4.0 درجه سلسیوس افزایش یافته و بارش‌ها 8.0 میلیمتر در هر دهه کاهش یافته است. این در حالی است که میزان تبخیر و تعرق در کشور در هر دهه پنج میلیمتر افزایش یافته است.

مجید کوهی ، مدیرکل هواشناسی استان اردبیل  با بیان اینکه روند افزایش دمای هوای کشور دو برابر میانگین جهانی است، خشک شدن دریاچه‌های طبیعی و فصلی را از جدی ترین وعینی‌ترین نتایج تغییرات دما در کشور ذکر کرد.

بر اساس اظهارات مدیر کل هواشناسی استان اردبیل ، در مقایسه با دوره بلند مدت میزان بارش‌ها در سال آبی 1400-1399 حدود 26 درصد ، در سال 1401-1400 حدود 20 درصد و در سال آبی جاری هم 20 درصد کاهش نشان می‌دهد.

این در حالی است که متوسط دمای هوای استان اردبیل در بازه زمانی 1355 تا 1370، 9.3 درجه بوده است و در سال‌های اخیر میانگین آن به 12.3 درجه رسیده که افزایش سه درجه‌ای دمای هوای استان را نشان می‌دهد.

گذشته از خشک شدن دریاچه‌های طبیعی و فصلی که این روزها به یکی از دغدغه‌های طرفداران محیط زیست تبدیل شده است ، واقع امر این است که آثار و پیامدهای تغییر اقلیم بسیار عمیق‌تر و گسترده‌تر از خشک شدن دریاچه‌هاست به طوری که در حال حاضر 72 درصد استان اردبیل درگیر پدیده خشکسالی شدید است.

روند تغییر اقلیم در استان اردبیل چگونه بوده است؟

بررسی‌های کارشناسان هواشناسی حاکی از تغییرات مهمی در وضعیت آب و هوا و بارش‌های استان اردبیل طی چند دهه اخیر است ، بر اساس این پژوهش که سال گذشته در میزگرد ایرنا هم به آن پرداخته شد، در بازه زمانی 1356 تا 1400، خنک‌ترین سال استان در سال 1363 با میانگین دمای استان 6.8 درجه و گرم‌ترین سال استان نیز 1396 سال با میانگین دمای 12.9 درجه بوده است.

میانگین دمای استان اردبیل پله به پله و هر پنج سال افزایش پیدا کرده و در این مدت اصلا افت نداشته است ، طوری که میانگین دمای بلندمدت این استان حدود 2 درجه افزایش یافته، در حالی که میانگین این افزایش در سطح جهان 1.1 درجه بوده است.

در شهر اردبیل که شیب دمای افزایشی داشته، در سال 1400 هفت بار دمای 35 درجه سانتیگراد و بالاتر به ثبت رسیده در حالی که در دهه 70 این دمای حدی 2 مرتبه در سال به بالای 35 درجه رسیده بود.

علاوه بر این روند وقوع دماهای زیر صفر و یخبندان به حدود 100 روز در سال‌های اخیر رسیده ، در حالی که دماهای زیر صفر و یخبندان در سال 1371 حدود 160 روز بوده است.
اثرات تغییر اقلیم در برخی مناطق این موجب افزایش و در برخی مناطق موجب کاهش بارش شده ولی نوسان آن نسبت به تغییرات دما، شیب تند کاهشی ندارد.

این در حالی است که میانگین بارش در استان اردبیل در بازه زمانی پنج ساله 1396 تا 1400 حدود 305 میلیمتر بوده که بعد از سال 1380 کمترین میزان بارش ثبت شده پنج ساله در این استان است.

یکی دیگر از مولفه‌های تغییرات اقلیم در استان میزان بارش‌ها بوده است. بیشترین میزان بارش استان اردبیل در فصل بهار اتفاق می‌افتد ولی داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد که بارش در این استان به خصوص در فصل بهار طی سال‌های اخیر روند کاهشی شدیدی داشته است و حتی بارش استان اردبیل در فصل پاییز هم نزولی بوده و تنها در فصل زمستان، میزان بارش استان با شیب کمتر روند افزایشی را نشان می‌دهد.

بر اساس آمار ، تعداد بارش‌های بیش از 20 میلیمتر نیز در استان اردبیل کاهش داشته به طوری که در شهرستان پارس‌آباد روند بارش حدی بیش از 20 میلیمتر کاهش یافته و در شهرستان خلخال نیز با کاهش بارش بیش از 20 میلیمتر مواجه هستیم.

ارتفاع باقیمانده و تجمعی برف در شهر اردبیل هم که در بازه زمانی 1989 تا 1993 گاهی به سه متر می‌رسید با کاهش روند بارش برف، از سال 2 هزار به بعد به بالاتر از 50 سانتیمتر نرسیده است. این در حالی است که میانگین بارش بلندمدت در استان اردبیل 335 میلیمتر و میانگین بارش هم در سال آبی گذشته 268 میلیمتر بوده است.

راه‌اندازی مرکز مطالعات اقلیم؛ بهینه‌سازی فرایند تصمیم‌گیری در استان اردبیل

تغییر اقلیم که عینی‌ترین نمود آن در ایران به شکل کاهش بارش‌ها و خشکسالی نمود یافته است می‌تواند منجر به مهاجرت‌های گسترده و تغییرات دموگرافیک و به تبع آن پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی شود.

در همین زمینه مدیرکل هواشناسی استان اردبیل از برنامه‌ریزی برای ایجاد مرکز مطالعات اقلیم در استان اردبیل خبر داد و گفت: مکاتبات اولیه برای راه‌اندازی این مرکز در اردبیل آغاز شده و به دنبال اخذ موافقت اصولی آن هستیم.

مجید کوهی با بیان اینکه در صورت راه‌اندازی ، مرکز مطالعات اقلیم‌شناسی اردبیل نخستین مرکز در شمال غرب کشور خواهد بود، ادامه داد: این مرکز می‌تواند در ادامه به شکل پژوهشکده اقلیم‌شناسی با به کارگیری هیات علمی و متخصصان امر به فعالیت خود ادامه دهد.

مدیرکل هواشناسی استان اردبیل همچنین با اشاره به تغییرات اقلیمی در سطح استان و تاثیرات گسترده آن در بخش‌های مختلف اظهار کرد: راه‌اندازی این مرکز به عنوان یک بازوی مشورتی و کارشناسی نقش مهمی در فرایندهای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در استان خواهد داشت.

یکی از پیامدهای جدی تغییر اقلیم تاثیرات غیرقابل انکار آن بر نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری ملی و منطقه‌ای است. برای مثال محاسبات پروژه‌های عمرانی به ویژه در بخش آب بر اساس ارزیابی میزان بارش‌ها و آورد رودخانه‌ها و ورودی و خروجی آب در حوضه‌های آبخیز انجام می‌شود.

در طول زمان ممکن است در اثر کاهش بارش‌ها میزان آورد رودخانه‌ها تغییر کرده باشد و بدیهی است طراحی سازه‌های عمرانی باید متناسب با چنین تغییراتی اجرا شود. علاوه بر این در بخش کشاورزی که تاثیرپذیری‌های جدی از وضعیت آب و هوا دارد، اجرای هر پروژه‌ای باید با ملاحظه این تغییرات اجرا شود.

توسعه پایدار هر منطقه‌ای مستلزم پیش‌بینی تمام متغیرهای تاثیرگذار در فرایندهای تصمیم‌گیری است و بهینه‌سازی فرایند تصمیم‌گیری هم مستلزم وجود بازوهای مشورتی کارشناسی همچون مرکز مطالعات اقلیم است.