پیام آذری - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
پنجشنبه هفته گذشته، ارتش پاکستان با انجام حملات هوایی علیه آنچه «مواضع تروریست‌ها» در داخل خاک افغانستان می‌خواند، فصل تازه‌ای از تنش در روابط کابل و اسلام‌آباد گشود. طالبان در واکنش به این اقدام، آن را نقض آشکار حاکمیت ملی خود دانست و با حملات متقابل در مناطق مرزی پاسخ داد. به‌رغم ادعای اسلام‌آباد مبنی بر هدف قرار دادن پایگاه‌های تحریک طالبان پاکستان (TTP)، مقامات طالبان از کشته شدن شماری از غیرنظامیان و نیروهای امنیتی افغان در این حملات خبر دادند. در مقابل، دولت پاکستان نیز اعلام کرد که نیروهایش در پی حملات اخیر TTP از داخل خاک افغانستان متحمل تلفات شده‌اند. وزارت دفاع طالبان نیز شامگاه شنبه گذشته اعلام کرد که در پاسخ به «تجاوز مکرر» ارتش پاکستان به حریم هوایی افغانستان، عملیات انتقامی موفقی را در طول خط دیورند علیه مراکز نیروهای امنیتی پاکستان انجام داده است. زینب رحیمی، کارشناس مسائل افغانستان در گفت‌وگو با «صبح نو» با اشاره به ریشه‌های تاریخی اختلاف میان دو کشور درباره ابعاد این بحران اظهارکرد: «تنش‌های اخیر بین پاکستان و حکومت طالبان را باید ادامه همان شکاف‌های عمیق در منافع امنیتی و ایدئولوژیک دو کشور دانست. پس از خروج آمریکا از افغانستان و بازگشت طالبان به قدرت، بسیاری از معادلات امنیتی منطقه‌ای تغییر کرد و حالا هر دو کشور درگیر بازتعریف نقش و جایگاه خود هستند.»
وی افزود: «یکی از دلایل اصلی درگیری‌ها، مسأله حضور و فعالیت تحریک طالبان پاکستان (TTP) است. اسلام‌آباد مدعی است که طالبان افغانستان برای این گروه پناهگاه امنی فراهم کرده و از اقدام جدی برای مهار آن خودداری می‌کند. این در حالی است که TTP طی دو سال گذشته حملات متعددی را علیه ارتش و نیروهای امنیتی پاکستان انجام داده و این موضوع برای دولت پاکستان یک تهدید واقعی محسوب می‌شود.»
رحیمی با اشاره به عامل مرزی نیز گفت: «اختلاف تاریخی بر سر خط دیورند همچنان به‌عنوان زخمی کهنه در روابط دو کشور وجود دارد. طالبان هیچ‌گاه مرز رسمی میان دو کشور را به رسمیت نشناخته و این مسأله همواره باعث درگیری‌های مرزی و سیاسی شده است.»
آیا پاکستان در زمین آمریکا بازی می‌کند؟
کارشناس مسائل افغانستان در پاسخ به این پرسش که آیا اقدام اخیر پاکستان با هماهنگی یا در راستای اهداف آمریکا بوده است، توضیح داد: «پاکستان اعلام کرده که منافع ملی و امنیت مرزهایش در اولویت است، اما واقعیت این است که چنین اقداماتی، ولو به‌صورت ناخواسته، می‌تواند در راستای اهداف غرب و آمریکا برای تحت فشار قرار دادن طالبان تعبیر شود. واشنگتن هنوز از نحوه تعامل طالبان با گروه‌های تروریستی منطقه‌ای نگران است و هرگونه بی‌ثباتی در افغانستان می‌تواند بهانه‌ای برای حضور غیرمستقیم آمریکا در تحولات آسیای جنوبی باشد.»
رحیمی تأکید کرد: «در واقع، اسلام‌آباد بازی خود را برای کنترل بحران امنیتی در مناطق قبایلی انجام می‌دهد، اما نتیجه آن در سطح راهبردی، به سود سیاست‌های غرب در مهار طالبان تمام می‌شود.»
ارتباط تنش‌های اخیر با پایگاه بگرام
در تحلیل‌های منتشرشده، برخی ناظران احتمال داده‌اند که تشدید درگیری‌های مرزی بخشی از سناریویی برای بازگشت غیرمستقیم آمریکا به افغانستان از طریق پایگاه بگرام باشد. رحیمی در این‌باره گفت: «چنین گمانه‌زنی‌هایی بیش از آنکه مبتنی بر واقعیت باشد، حاصل ذهنیت ناشی از دوران اشغال است. به نظر می‌رسد این تنش‌ها بیشتر ماهیت منطقه‌ای و محلی دارند و با رقابت‌های امنیتی چین و پاکستان در ارتباط‌اند. بازگشت به استراتژی نظامی و اشغال مجدد پایگاه بگرام نه از نظر سیاسی و نه از نظر اقتصادی در شرایط کنونی قابل تصور نیست.»
مواضع چین و هند در قبال بحران کابل و اسلام‌آباد
رحیمی با اشاره به نقش قدرت‌های آسیایی در این پرونده گفت: «برای چین، مهم‌ترین مسأله امنیت پروژه CPEC یا همان کریدور اقتصادی چین - پاکستان است. پکن از اسلام‌آباد به‌عنوان شریک اصلی خود حمایت می‌کند، اما هم‌زمان از طالبان می‌خواهد که امنیت این پروژه‌ها و مرزهای سین‌کیانگ را تضمین کند. چین تلاش می‌کند با ایفای نقش میانجی، از گسترش بحران جلوگیری کند.»
وی درباره موضع دهلی‌نو نیز توضیح داد: «هند از بی‌ثباتی در مرز غربی خود به شدت نگران است. دهلی نو طالبان را منبع بالقوه تروریسم می‌داند و از دیدگاه هند، اقدامات نظامی پاکستان علیه TTP نوعی اقدام دفاعی داخلی تلقی می‌شود، بااین‌حال هند نیز تمایل ندارد که این درگیری‌ها به جنگی گسترده در منطقه تبدیل شود.»
آینده روابط طالبان و پاکستان
رحیمی خاطرنشان کرد: «با توجه به سابقه طولانی بی‌اعتمادی و تضاد منافع میان دو کشور، بعید است این تنش‌ها به زودی پایان یابد. در بهترین حالت، شاهد چرخه‌ای از درگیری‌های محدود و مذاکرات پشت پرده خواهیم بود. طالبان به دلیل نیاز به مشروعیت بین‌المللی، تمایلی ندارد وارد جنگ تمام‌عیار با کشوری شود که در بسیاری از عرصه‌ها قدرتمندتر است. از سوی دیگر، پاکستان نیز ناگزیر است برای مقابله با TTP سطحی از تنش با طالبان را حفظ کند.»
وی گفت: «در این میان، چین نقش تنظیم‌کننده تعادل را ایفا خواهد کرد تا اجازه ندهد بحران از سطح درگیری‌های مرزی فراتر رود. ثبات افغانستان و پاکستان برای کل آسیای جنوبی و پروژه‌های بزرگ اقتصادی منطقه حیاتی است و هرگونه جنگ گسترده می‌تواند کل معادلات امنیتی و اقتصادی آسیا را به خطر اندازد.»
بازار ![]()