تهران: ۱۲؛ زیستن با جنگ ایران و اسرائیل روی صحنه تئاتر

پیام آذری - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
این نمایشنامه سفارشی نوشته نشده و به مشکلات ما مردم دلواپسی برای جان خود و عزیزانمان، نابسامانی اقتصادی و... می‌پردازد
بازار
فرشید حاجیان| نمایشنامه «تهران:12» به نویسندگی بابک پرهام و کارگردانی امیر شفیعی از 13 مهر بر صحنه تئاتر نوفل‌لوشاتو است. در این نمایش سمن قناد و نکیسا عقبایی که عضو گروه نمایشی ریرا محسوب می‌شوند حضور دارند، دیگر بازیگران شامل میلاد فرج‌زاده، امیر شمس، وحید حبیبیان، هدا اساسی، محمد فتاحی و ترانه محمدی هستند. بابک پرهام متولد 1358 تهران، نویسنده، مترجم و منتقد سینما، تئاتر و ادبیات است. تاکنون کتاب و مقالاتی از او چاپ شده و نقدهایی در مجلات کارنامه، تجربه و روزنامه‌های معتبر منتشر کرده است. این نمایشنامه پنجمین نمایشنامه بابک پرهام است که روی صحنه می‌رود. پرهام تاکنون سه نمایش سالومه، «فلسفه شیء تٌفی» و «تملیخا» را روی صحنه برده است. به بهانه این اجرا با بابک پرهام نویسنده این نمایش گفت‌وگو کرده‌ایم.
چرا عنوان این نمایشنامه را «تهران:12» گذاشتید؟
به هر حال هر متنی باید نامی داشته باشد و چون این نمایش به تأثیرات جنگ 12 روزه در میان تعدادی از افراد طبقه متوسط جامعه می‌پردازد این نام را انتخاب کردم.
نمایشنامه «تهران:12» در زمان کوتاهی پس از جنگ دوازده روزه نوشته شد، دلیل نگارش این نمایشنامه چه بوده است؟
به‌طور کلی معتقدم که هنرمند باید نسبت به وضعیت جامعه کنشگر و پویا باشد، هر هنرمندی با ابزاری که در اختیار دارد کنشگری خودش را نشان می‌هد. برای من به عنوان یک نمایشنامه‌نویس همیشه این موضوع دغدغه بوده است، در سال 1401 نمایشنامه سالومه را نوشتم که درباره دختری کنشگر، انتقامجو و بی‌باک بود، دختری که در برابر آنچه برایش می‌آمد منفعل نبود و با شکستن قوانین توانست آنچه را حق خودش می‌داند به دست آورد. نمایشی که توسط خودم در 1402 کارگردانی شد و نکیسا عقبایی آن را بازی کرد و بازخورد خوبی توسط منتقدین و تماشاگران داشت. امسال هم با توجه به حادثه جنگ دوازده روزه نمایشنامه‌ای را نوشتم که بازتاب آنچه من از مردم در برخورد با این حادثه دیدم است. بازنمایی قسمتی از آنچه گرفتاری‌ها، معضلات و دغدغه مردم از روز اول حمله تا پایان آن بود در این نمایشنامه آمده است.
 کارگردانی این کار با امیر شفیعی است، این همکاری چگونه شکل گرفت؟
امیر شفیعی که از فارغ‌التحصیلان رشته تئاتر است و همکاری با افراد صاحبنامی را در کارنامه خود دارد، در چند سال اخیر به عنوان راهنما و مشاور در کنار تولیدات من بوده است. در این سال‌ها به یک همکاری و همراهی دست پیدا کرده‌ایم که بیش از همکاری یک گروه است. 
او پیش از این نمایشنامه کانیبالیسم که به خواست اداره نظارت و ارزشیابی به نام پوده‌خواران اجرا شد را از من در سالن سایه تئاتر شهر به صحنه برده ‌است و آن تجربه خوشایند سبب شد تا زمانی که تصمیم به نوشتن این نمایشنامه گرفتم، آقای شفیعی هم مانند همیشه با مهربانی پذیرفتند که زحمت کارگردانی این اثر را به عهده داشته باشند.
 آیا این نمایشنامه یک اثر سفارشی قلمداد می‌شود؟
خیر، همانطور که پیش از این عرض کردم این نمایشنامه به مشکلات مردم عادی، همین مردمی که هستیم می‌پردازد، به خشمی که از حمله به کشورمان در ما به وجود آمد، از نگرانی برای جان خودمان و عزیزانمان، از دلواپسی فردای نامعلوم، از نابسامانی اوضاع اقتصادی و غیره، این نمایشنامه نه تنها سفارشی نوشته نشده است که روشنگرانه نوشته شده است. 
دلیل انتخاب سالن هم همین بوده است؟
عمارت نوفل لوشاتو، همیشه به عنوان یک سالن مستقل برای من قابل احترام بوده است، همینطور داود نامور به عنوان یک هنرمند که یک سالن خصوصی را سال‌هاست مدیریت می‌کند و همیشه مورد احترام من است. او با حمایت از هنرمندان چه در قالب صاحب تماشاخانه و چه به عنوان تهیه‌کننده پیشتاز بوده است. من پیش از این نیز همکاری‌های زیادی با این سالن و شخص آقای نامور داشته‌ام، اما انتخاب سالن برای اجرا به عهده کارگردان، آقای شفیعی بود که من هم استقبال کردم و همانطور که اشاره کردید یک اثر مستقل باید در یک سالن مستقل نیز اجرا شود تا ماهیت مردمی آن حفظ شود. این نمایش با تمام شادی‌ها و غم‌هایش متعلق به مردم است و امیدوارم مردم با فرهنگمان نیز با حمایت از این نمایش آنچه را با زحمت برای بازنمایی مشکلاتشان تولید کرده‌ایم بپسندند.
برای نوشتن متن «تهران:12» از چه منابعی استفاده کردید؟
این متن از مشاهده و تجربه زیسته خود من در آن دوازده روز شکل گرفته است، متنی تحقیقی نیست ولی گمان می‌کنم هر مخاطبی تقریبا تجربه مشابهی را داشته است، اگر نه به عنوان یک تجربه زیسته بلکه به عنوان مشاهده در اطرافیانش آن را تجربه کرده است. این برای خود من نیز موضوع قابل تأملی است که حادثه مهیبی ‌مانند جنگ در گروه‌های مختلف جامعه تأثیر یکسانی دارد.
آیا در کارگردانی تغییراتی در متن انجام شده است؟
تغییراتی اگر بوده است مربوط به شیوه و ایده کارگردانی بوده است، اما تغییراتی نبود که آسیبی به متن بزند و حتی شاید بتوان گفت در بهتر فهمیده شدن متن نمایشنامه کمک کرده است.
آیا این نمایشنامه هم مانند سالومه بازی زبانی دارد؟
خیر، این نمایشنامه مانند سمفونی پوکه‌های خالی، سترونانگی، شنا در حوض زالو و شکافتن کام ماهی، با زبان محاوره، زیر خط زبان معیار نوشته شده است، نمایشنامه‌ای رئالیستی است و من تمام تلاشم را کرده‌ام که از توده مردم فاصله نگیرد. نه از نگرانی‌هایشان و نه از زبانشان.
فکر می‌کنید تئاتر می‌تواند تاثیرگذار باشد؟
پرسش کلی و عجیبی است، تئاتر مانند دیگر هنرها می‌تواند تاثیرگذار باشد، اما در چه بازه‌ای؟ در چه حجمی؟ چه تأثیری؟ اگر منظورتان نمایشی مانند تهران:12 است باید عرض کنم بیش از تأثیر‌گذاری هدف نشان دادن تأثیر‌پذیری هنرمندان از اتفاقات جامعه است، ممکن است افرادی گمان کنند که تئاتر باید بر جامعه‌اش تأثیر بگذارد و به عنوان ابزار فرهنگی به گسترش فرهنگ خاصی بپردازد، اما من اینطور فکر نمی‌کنم، به عقیده من با حضور فضای مجازی و اپلیکیشن‌های تصویری و دسترسی ارزان و راحت به آنها، تئاتر به عنوان یک کالای فرهنگی در یک کلانشهری مانند تهران نمی‌تواند آنطور که آن افراد گمان می‌کنند تاثیرگذار باشد، فقط باید به عنوان یک واکنش فرهنگی نسبت به اوضاع جامعه به آن نگاه کرد.
آیا با وضعیت فعلی تئاتر و هزینه‌های تولید، اجرای نمایشی با تعداد بازیگر حرفه‌ای شدنی است؟
من پاسخ این پرسش را به درستی نمی‌دانم، اگر منظورتان همکاری با تعداد 8 یا 10 نفر بازیگر حرفه‌ای به جهت قرارداد مالی باشد، باید بگویم که این موضوع در بین همکاران تئاتری به صورت تعاملی انجام می‌شود و مانند سینما نیست، اما اگر منظورتان همکاری با تعداد بازیگرانی به دلیل بالا رفتن هزینه‌های تولید باشد، بله هزینه‌های تولید افزایش می‌یابد ولی باید کار باکیفیت و قابل دفاع بر روی صحنه برود و این هزینه دارد، حالا اینکه همه سازمان‌ها و ادارات دولتی بودجه فرهنگی دارند ولی هیچ مقداری از آن صرف تئاتر نمی‌شود و تمام هزینه‌های تولید چنین کارهایی در مقام یک اثر هنری مستقل بر عهده کارگردان است موضوعی است که باید به تفصیل به آن پرداخت.