نخستین شهید محراب، مرزبان فقاهت و جهاد

پیام آذری - دهم آبان ماه سالروز شهادت اسوه تقوا، معنویت و پیشگام شهادت در محراب عبادت، آیت الله سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز آذربایجان شرقی 46 سال پیش در چنین روزی آیت الله قاضی طباطبایی به دست تروریست‌های گروهک فرقان در محراب نماز مسجد شعبان تبریز به شهادت رسید.
سید محمد علی قاضی طباطبایی، فرزند آیت الله حاج میرزا باقر، در سال 1293 شمسی در تبریز چشم به جهان گشود. وی تحصیلات مقدماتی علوم دینی را از پدر بزرگوار و عموی گرامی اش، آیت الله میرزا اسد الله در تبریز فرا گرفت و در سال 1316 هنگام قیام مردم تبریز به اتفاق پدرش، به علت مبارزات انقلابی به تهران تبعید شد و پس از چند ماه به تبریز بازگشت.
این عالم مجاهد سپس به شهر مقدس قم رفت و از محضر مراجع عظام، آیت الله حجت، صدر، بروجردی، گلپایگانی و امام خمینی کسب علم کرد.
آیت الله قاضی طباطبایی پس از 10 سال تحصیل علوم دینی در قم و کسب فیض از محضر مراجع و علمای بزرگ، راهی نجف اشرف شد و در آنجا به محضر علمای بزرگی، چون آیت الله حکیم، آیت الله عبد الحسین رشتی، میرزا باقر زنجانی، آیت الله بجنوردی و علامه محمد حسین کاشف الغطاء رسید و پس از رسیدن به مراتبی از علم و معنویت به ایران بازگشت و در تبریز اقامت گزید.
شهید قاضی با اوج گیری نهضت اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره) در سال 1342، با حضور فعال خویش در صحنه‌های مبارزه با رژیم پهلوی، برای تحقق اهداف متعالی رهبر انقلاب گام‌های مؤثری برداشت.
همین فعالیت‌ها باعث شد که رژیم شاه او را دستگیر و در زندان قزل قلعه محبوس و سپس به شهر‌های بافت کرمان و زنجان تبعید کند.
طرح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که بر اساس آن شرط کتاب آسمانی برای انتخاب کنندگان و نامزد‌ها به جای قرآن کافی دانسته شده بود، مخالفت حوزه علمیه قم، مراجع تقلید خصوصا امام خمینی را برانگیخت. بر همین اساس علمای تبریز، اعلامیه‌هایی را صادر کردند که آیت الله قاضی از جمله امضاءکنندگان آن اعلامیه‌ها بود.
از دیگر وقایعی که این عالم مجاهد از آن برای پیشبرد اهداف انقلاب بهره برد، واقعه مدرسه طالبیه تبریز بود. این واقعه از اینجا شروع شد که اعلامیه امام در مدرسه طالبیه روی دیوار نصب شد که ماموران شهربانی وقتی خواستند اعلامیه را پاره کنند، با مقاومت طلاب مدرسه مواجه شدند و این درگیری به بازار کشیده شد.
با تظاهرات مردمی که از مسجد مقبره بیرون آمده بودند، محاصره نیرو‌های شهربانی شکسته شد. در اثر این حادثه بود که آیت الله قاضی اعلامیه‌ای صادر کرد و فردای آن روز آن اعلامیه را با خط سرخ در تمام شهر منتشر کردند.
در پی جوش و خروش انقلابی مردم مسلمان، سازمان ضد امنیّت ساواک با هماهنگی استاندار وقت آذربایجان و رئیس ساواک تبریز، سید را دستگیر و به پادگان زرهی تهران بردند و بعد از آن به سیاهچال مخوف قزل قلعه تحویل دادند که وی در آنجا دو ماه و نیم ماندگار شد و بعد از آزادی از زندان هم کسی حق رفت‌وآمد و تماس با او را نداشت و همواره زیر نظر و مراقبت شدید مأموران ساواک بود و در تهران به عنوان تبعیدی زندگی می‌کرد.
فشار‌های روحی و جسمی رژیم، این مجاهد شجاع را به شدت بیمار کرد و او پس از بهبودی به عراق تبعید شد و پس از پایان دوران تبعید به ایران بازگشت و دوباره در تبریز سکونت اختیار کرد و در این مدت هرگز دست از مبارزه و فعالیت نکشید به طوری که مردم به این مجاهد نستوه «خمینی آذربایجان» می‌گفتند.
با پیروزی انقلاب اسلامی، آیت الله قاضی طی حکمی از سوی امام در سال 1358 به عنوان امام جمعه و نماینده تام‌الاختیار امام در تبریز منصوب شد. مهمترین کارکرد آقای قاضی را باید رهبری جریان‌ها و فضای سیاسی تبریز همسو با فضای انقلاب در قالب ایجاد امنیت و ثبات، تحرک بخشیدن به سازندگی‌ها، رفع کدورت‌ها و رفع نواقص دانست.
این عالم مبارز سرانجام در دهم آبان سال 1358 مصادف با عید قربان هنگامی که نماز مغرب و عشاء را در مسجد شعبان تبریز به جا آورد به دست گروهک تروریستی فرقان در سن 65 سالگی به شهادت رسید و پیکر این شهید در گلزار شهدای مسجد مقبره تبریز به خاک سپرده شد.
آیت الله قاضی طباطبایی نخستین شهید محراب انقلاب اسلامی از بزرگان معنوی و سیاسی آذربایجان بود که در پیروزی و به ثمر رسیدن مبارزات انقلابی مردم ایران به رهبری امام خمینی نقش اساسی را به خصوص در تبریز ایفا می‌کرد. کانون محوری فعالیت‌های فکری و سیاسی این عالم مجاهد با الهام از آموزه‌های مکتب تشیع، ولایت‌مداری و تبعیت از امام خود بود. 
امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) در پیامی که به مناسبت شهادت امام جمعه تبریز صادر کرده بودند، ضمن تسلیت به خانواده و بازماندگان و همچنین مردم آذربایجان، این‌گونه حرکات منافقانه و تروریستی را نشانه افول حتمی مستکبران دانستند و گفتند: شهادت در راه خداوند، زندگی افتخارآمیز ابدی و چراغ هدایت برای ملت‌هاست، ملّت‌های مسلمان از فداکاری مجاهدان ما در راه استقلال و آزادی و اهداف توسعه اسلام بزرگ الگو بگیرند و با پیوستن به هم سدّ استعمار و استثمار را بشکنند و به سوی آزادی و آزادگی بروند. از خداوند متعال عظمت اسلام و مسلمین و رحمت و مغفرت برای شهدای راه حق و شهید سعید طباطبائی خواستارم.
یکی از مشهورترین آثار شهید محراب آیت الله قاضی کتاب تحقیق درباره اول اربعین سید الشهداء (علیه السلام) است که در آن تلاش کرد با بیان اقوال مختلف و استنادات فراوان، بازگشت اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) را به کربلا در روز اربعین اثبات کند.

نخستین شهید محراب، مرزبان فقاهت و جهاد نخستین شهید محراب، مرزبان فقاهت و جهاد نخستین شهید محراب، مرزبان فقاهت و جهاد نخستین شهید محراب، مرزبان فقاهت و جهاد نخستین شهید محراب، مرزبان فقاهت و جهاد

تحقیق، تنظیم و نگارش: مهدی جلیلی _ سردبیر خبرگزاری صداوسیما _تبریز