پیام آذری - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
شهاب شهسواری| دو هفته پیش دولت پاکستان رسماً شکست مذاکرات آتش‌بس میان اسلام‌آباد و طالبان برای پایان دادن به درگیری‌های مرزی میان دو طرف را اعلام کرد. شکست مذاکرات استانبول و تشدید حملات تروریستی در خاک پاکستان نگرانی‌ها نسبت به از سرگیری جنگ در مرزهای پاکستان و افغانستان را تشدید کرده‌است. از سال 2021 که ایالات متحده آمریکا به صورت ناگهانی تمامی نیروهای خود را از افغانستان خارج کرد و طالبان قدرت را در کابل در اختیار گرفت، امنیت مرزهای شرقی ایران به یکی از نگرانی‌های عمده تبدیل شده‌است.
طالبان با ادعای مبارزه با گروه‌های تروریستی و ستیزه‌جو در خاک خود، تلاش کرده‌است که در مورد امنیت کشورهای همسایه تضمین‌هایی ارائه بدهد. جمهوری اسلامی ایران نیز براساس همین تضمین‌های طالبان، تلاش کرده‌است که روابط خوبی با حکومت جدید طالبان در افغانستان برقرار کند.
اما استمرار حملات تروریستی در پاکستان و اتهام‌زنی مقام‌های پاکستان به طالبان مبنی بر حمایت از گروه‌های تروریستی، نگرانی‌ها نسبت به عزم و اراده طالبان برای مبارزه با تروریسم و همچنین توانایی حکومت این گروه در تامین امنیت مرزها را تشدید کرده‌است؛ مسئله‌ای که می‌تواند نه‌تنها برای پاکستان بلکه برای همه کشورهای همسایه، از جمله ایران نیز خطرآفرین باشد.
احتمال از سرگیری درگیری‌ها میان پاکستان و طالبان، نگرانی‌ها در مورد امنیت مرزهای شرقی ایران را افزایش داده‌است. کارشناسان منطقه از زمان خروج آمریکا از افغانستان، هشدار داده‌بودند که با روی کار آمدن طالبان در افغانستان، خاک این کشور می‌تواند به محلی برای رشد و توسعه گروه‌های تروریستی و سرریز تروریسم و افراطی‌گری به خاک ایران شود.
هرچند در طول چهار سال گذشته، میزان نفوذ گروه‌های تروریستی از خاک افغانستان به ایران افزایش چشمگیری پیدا نکرده‌است، اما در همسایگی ایران، مشکلات پاکستان در مواجهه با تروریسم، افراطی‌گری و گروه‌های جدایی‌طلب ده‌چندان شده‌است.
بر اساس گزارش رسانه‌های پاکستان تعداد کشته‌شدگان حملات تروریستی در پاکستان در طول سال گذشته به اندازه تلفات 10 سال قبل بوده‌است. اسلام‌آباد معتقد است که هم شبه‌نظامیان تروریست موسوم به تحریک طالبان پاکستان که از قوم پشتون و هم‌نام حکومت افغانستان هستند از سوی کابل حمایت می‌شوند و هم جدایی‌طلبان بلوچستان پاکستان. این تشدید عملیات تروریستی در خاک پاکستان، دورنمای امنیت مرزهای شرق ایران را هم تحت تاثیر قرار داده‌است.
در صورت وقوع جنگ گسترده‌تر میان پاکستان و طالبان، امنیت مرزهای شرقی ایران بیش از پیش تضعیف خواهد شد و امکان نفوذ گروه‌های تروریستی چه از خاک پاکستان و چه از خاک افغانستان به خاک ایران افزایش پیدا می‌کند. اسلام‌آباد و کابل هر دو یکدیگر را به حمایت از تروریسم متهم می‌کنند و مقام‌های امارت اسلامی (حکومت خودخوانده طالبان در افغانستان) به صراحت پاکستان را متهم کرده‌اند که از تروریست‌هایی که در سال‌های گذشته در ایران و روسیه عملیات انجام داده‌اند، حمایت کرده‌اند.
مذاکرات استانبول میان اسلام‌آباد و طالبان پس از این آغاز شده‌بود که درگیری‌های مرزی میان پاکستان و طالبان باعث کشته‌شدن ده‌ها نفر شد. این درگیری‌ها در پی اقدام پاکستان به حمله هوایی به کابل برای ترور یکی از رهبران گروه شبه‌نظامی تحریک طالبان پاکستان آغاز شده‌بود. طالبان و پاکستان یکدیگر را به حمایت از تروریسم در خاک خود متهم می‌کنند.
عطاالله ترار، وزیر اطلاع‌رسانی و ارتباطات پاکستان در بیانیه‌ای که روز 7 آبان منتشر شد، گفت: «طرف افغان همچنان از پرداختن به مسئله اصلی و از نکته اصلی که روند گفت‌وگو بر اساس آن آغاز شد، طفره رفت.» وی افزود: «طالبان افغانستان به جای پذیرش هرگونه مسئولیتی، به تغییر مقصر، طفره رفتن و فریبکاری متوسل شدند.
در نتیجه، گفت‌وگو به هیچ راه‌حل عملی منجر نشد.» عطا ترار، دولت طالبان افغانستان را متهم کرد که حاضر به ترک حمایت خود از شبه‌نظامیانی که علیه پاکستان فعالیت می‌کنند، نیست. وزیر اطلاعات پاکستان اظهار داشت که دولت طالبان «نماینده مردم افغانستان نیست» و بقای آن به ادامه جنگ بستگی دارد. او ادعا کرد که آنها «جنگ را به هر قیمتی می‌خواهند» و تاکید کرد که پاکستان در تضمین امنیت و ثبات خود کوتاه نمی‌آید و دشمنان خود را در همه جا و در همه زمان‌ها هدف قرار خواهد داد.
در پی توقف مذاکرات میان طالبان و پاکستان، موجی از حملات تروریستی خاک پاکستان را در طول هفته گذشته درنوردید. انفجار دو خودروی بمب‌گذاری‌شده در پاکستان هفته گذشته ده‌ها کشته و زخمی بر جای گذاشت. تحریک طالبان پاکستان، که به گفته اسلام‌آباد توسط طالبان افغانستان پشتیبانی می‌شود، مسئولیت این حملات را پذیرفته‌است.
مقام‌های پاکستان گفته‌اند که حمله انتحاری در اسلام‌آباد که باعث کشته شدن 12 نفر در مقابل ساختمان یک دادگاه شد، توسط اتباع افغان انجام شده‌است. این حملات بیم از سرگیری جنگ در مرزهای پاکستان و افغانستان را افزایش داده‌است. وزیر دفاع پاکستان پس از این حملات اعلام کرد که پاکستان در وضعیت جنگی قرار گرفته‌است. پاکستان با افزایش مرگبار و بی‌ثبات‌کننده حملات شبه‌نظامیان تحریک طالبان پاکستان (TTP) روبه‌رو است که این کشور را وارد بدترین بحران امنیتی خود در بیش از یک دهه اخیر کرده است.
تنها در سال جاری، شبه‌نظامیان تحریک طالبان پاکستان بیش از 600 حمله در پاکستان انجام داده‌اند (بیشتر در منطقه خیبر پختونخوا که هم‌مرز با افغانستان است) و صدها کشته بر جای گذاشته‌اند. با این حال، حمله انتحاری سه‌شنبه هفته گذشته مهم‌ترین حمله‌ای بود که اسلام‌آباد را طی سال‌ها هدف قرار داده است.
پاکستان همچنین با افزایش مرگبار شورش جدایی‌طلبانه در بلوچستان، منطقه‌ای که با ایران و افغانستان هم‌مرز است، مواجه است. ستیزه‌جویان بلوچ، که برای یک کشور مستقل می‌جنگند، در سال‌های اخیر ده‌ها حمله فزاینده و پیچیده انجام داده‌اند؛ از جمله ربودن برجسته یک قطار مسافربری در اوایل سال جاری. خواجه آصف، وزیر دفاع، حمله انتحاری سه‌شنبه هفته پیش را یک «زنگ بیدارباش» در برابر تهدیدات تروریستی خواند که کشور در جبهه‌های مرزی متعدد با آن روبه‌رو بود و اکنون در حال وقوع در پایتخت است.
او گفت: «ما در حالت جنگی هستیم. هر کسی که فکر می‌کند ارتش پاکستان در حال مبارزه با این جنگ در منطقه مرزی افغانستان و پاکستان و مناطق دورافتاده بلوچستان است، حمله انتحاری امروز در دادگاه‌های منطقه‌ای اسلام‌آباد یک زنگ بیدارباش است.» آصف گفت که حمله تحریک طالبان پاکستان (TTP) تردیدهایی را در مورد اینکه آیا مذاکرات صلح با طالبان افغانستان نتیجه‌ای خواهد داشت، ایجاد می‌کند. او اظهار داشت: «در این محیط، امیدواری زیاد برای مذاکرات موفقیت‌آمیز با حاکمان کابل، بیهوده خواهد بود.»
در برابر طالبان افغانستان (که در سال 2021 به قدرت رسید و پاکستان را به حمایت از تروریست‌های داعش شاخه خراسان (ISIS-KP) در قلمرو خود متهم کرده است) حضور شبه‌نظامیان پاکستانی در خاک خود را انکار می‌کند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان افغانستان، پس از سخنرانی تلویزیونی وزیر دفاع پاکستان، به رویترز گفت: «ما نیز در عملیات‌های متعددی علیه داعش شاخه خراسان، شهروندان پاکستانی را کشته، خنثی یا دستگیر کرده‌ایم.» مجاهد افزود: «این به این معنی نیست که کل ملت پاکستان این گونه رفتار می‌کنند یا دولت آنها مسئول است.»
اسلام‌آباد می‌گوید که تحریک طالبان پاکستان و دیگر شبه‌نظامیان مستقر در افغانستان توسط هند حمایت می‌شوند؛ اتهامی که دهلی‌نو آن را رد می‌کند. هند اتهامات مربوط به دخالت خود را رد کرد و آنها را «ادعاهای بی‌اساس و واهی از سوی رهبری پاکستان که آشکارا آشفته است» خواند.
راندیر جایسوال، سخنگوی وزارت امور خارجه هند، در بیانیه‌ای گفت: «این یک تاکتیک قابل پیش‌بینی از سوی پاکستان است که برای منحرف کردن توجه مردم خود از نقض قانون اساسی با الهام از نظامیان و قبضه قدرت که در داخل کشور در حال وقوع است، روایت‌های دروغین علیه هند بسازد. جامعه بین‌المللی به خوبی از واقعیت آگاه است و توسط ترفندهای انحرافی ناامیدکننده پاکستان گمراه نخواهد شد.»
هند و پاکستان ده‌ها سال است که برای نفوذ در افغانستان رقابت می‌کنند؛ کشوری بی‌ثبات اما از نظر ژئوپلیتیک حیاتی که هر دو آن را برای امنیت خود بسیار مهم می‌دانند. طالبان پاکستان، یا تحریک طالبان پاکستان (TTP)، از سال 2007 در تلاش برای سرنگونی دولت و جایگزینی آن با برداشت خود از حکومت اسلامی، در حال جنگ با دولت پاکستان بوده‌اند.
بازار ![]()