پیام آذری - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
حدیث روشنی| دولت چین روز جمعه در واکنش به تایید دولت دونالد ترامپ برای فروش بسته بزرگ تسلیحاتی به تایوان، ۲۰ شرکت دفاعی امریکایی و ۱۰ تن از مدیران ارشد آنها را تحریم کرد. براساس این اعلامیه، طبق مواد ۳، ۴، ۵، ۶، ۹ و ۱۵ قانون ضدتحریمهای خارجی، اقدامات مقابلهای شامل ۲۰ شرکت امریکایی ازجمله شرکتهای نورثروپ گرومن سیستمز، ال۳ هریس ماریتایم سرویسز، بوئینگ در سنتلوئیس، گیبساند کاکس، ادوانسد آکوستیک کانسپتس، ویاسای کورپوریشن، سیرا تکنیکال سرویسز، رد کت هولدینگز، تیل درونز، ریکانکرافت، های پوینت ایرواکنالیز، اپایروس، ددرون هولدینگز، اریا-آی، بلو فورس تکنولوژیز، دایو تکنولوژیز، وانتور، اینتلیجنت اپیتکسی تکنولوژی، رومبوس پاور و لازاروس انتربرایز را در بر میگیرد.
طبق اعلامیه روز جمعه، تمامی اموال منقول و غیرمنقول و سایر داراییهای متعلق به شرکتهای مذکور در خاک چین مسدود خواهد شد. همچنین سازمانها و افراد داخل چین از هرگونه معامله، همکاری یا فعالیت با این نهادها منع شدهاند.
در میان شرکتهای هدف این تحریمها نام «نورثروپ گرومن» واحد دفاعی بویینگ مستقر در سنتلوئیس و «پالمر لاکی» بنیانگذار شرکت «اندوریل اینداستریز» دیده میشود. آمادهسازی برای یک درگیری احتمالی با چین، یکی از محورهای اصلی فعالیتهای لاکی و استارتآپ او بوده است؛ شرکتی که مالک سه شرکتِ مشمول این تحریمهاست. در همین زمینه پکن اعلام کرد داراییهای نهادهای تحریمشده را مسدود میکند، انجام هرگونه معامله آنها در چین را ممنوع میسازد و ورود مدیران این شرکتها به سرزمین اصلی چین، هنگکنگ و ماکائو را قدغن خواهد کرد.
به گزارش وال استریت ژورنال این اقدام تا حد زیادی نمادین تلقی میشود، چراکه پیمانکاران دفاعی امریکا عموما فعالیت اقتصادی قابلتوجهی در چین ندارند. با این حال، این تصمیم بر ادعای حاکمیتی پکن بر تایوان تاکید میکند؛ جزیرهای با نظام دموکراتیک که چین اعلام کرده در صورت لزوم برای بازپسگیری آن از زور استفاده خواهد کرد. همزمان وزارت امور خارجه چین در بیانیه اعلام تحریمها گفت تایید فروش تسلیحات ازسوی امریکا دخالت در امور داخلی چین است و به طور جدی حاکمیت و تمامیت ارضی چین را تضعیف میکند.
گفتنی است بنا بود این تصمیم از روز جمعه اجرایی شود و همچنین براساس این اعلامیه، اقدام ایالاتمتحده به طور جدی اصل چین واحد و سه بیانیه مشترک چین و امریکا را نقض میکند، در امور داخلی چین مداخله مینماید و حاکمیت و تمامیت ارضی چین را تضعیف میکند.
سخنگوی وزارت امور خارجه چین در توضیح اقدامات تلافیجویانه بار دیگر تاکید کرد که مساله تایوان در مرکز منافع اصلی چین قرار دارد و نخستین خط قرمزی است که هرگز نباید در روابط چین و امریکا از آن عبور کرد.
به گفته سخنگوی وزارت خارجه چین، هر کسی که تلاش کند این خط قرمز را بشکند و در مساله تایوان تحریک کند، با واکنش قاطع چین مواجه خواهد شد. هر شرکت یا فردی که در فروش تسلیحات به تایوان مشارکت داشته باشد، بهای این اقدام خود را خواهد پرداخت. هیچ کشور یا نیرویی نباید هرگز اراده، عزم و توانایی دولت و مردم چین برای حفاظت از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی این کشور را دستکم بگیرد.
در همین رابطه چین بار دیگر از ایالاتمتحده خواست تا به اصل «چین واحد» و سه بیانیه مشترک چین و امریکا پایبند باشد، به تعهدات رهبر امریکا عمل کند، از اقدامات خطرناک تسلیح تایوان خودداری کند، به صلح و ثبات در تنگه تایوان خدشه وارد نکند و سیگنالهای اشتباه به نیروهای جداییطلب «استقلال تایوان» ارسال نکند.
سخنگوی وزارت امور خارجه چین همچنین تاکید کرد که پکن همچنان اقدامات قاطعانهای برای دفاع از حاکمیت ملی، امنیت و تمامیت ارضی کشور انجام خواهد داد. براساس گزارش رویترز، دولت ترامپ پیشتر و در ۱۸ دسامبر بستهای ۱۱.۱ میلیارد دلاری برای فروش تسلیحات به منطقه تایوان را اعلام کرد؛ این بزرگترین بسته تسلیحاتی ایالاتمتحده برای این جزیره تاکنون و دومین بسته تحت دولت فعلی دونالد ترامپ است. این بسته شامل هشت نوع سلاح ازجمله سامانههای موشکی HIMARS، هویزرها، موشکهای ضدتانک جاولین، پهپادهای بمبافکن خودگردان آلتئوس و قطعات تجهیزات دیگر میشود که براساس اطلاعات «مرجع دفاعی» منطقه تایوان گزارش شده است.
در همین رابطه لی هایدونگ، استاد دانشگاه امور خارجه چین، روز جمعه به گلوبال تایمز گفت که جدیدترین فروش تسلیحات امریکا به تایوان، نیتهای آشکار واشنگتن را نشان میدهد: استفاده از این جزیره برای مهار چین و ادامه بازیهای ژئوپلیتیکی.
لی همچنین خاطرنشان کرد که اقدامات مقابلهای چین قاطع، بهموقع و کاملا موجه است.
به گفته لی این اقدامات هشداری جدی به شمار میروند و مدعی است امریکا نمیتواند به روابط دوطرفه آسیب بزند و بدون پرداخت هزینه از آن عبور کند. اقدامات مقابلهای چین تضمین میکند که ایالاتمتحده پیامدهای اقدامات خود را تحمل خواهد کرد.
این کارشناس در ادامه گفتوگوی خود تاکید کرد: «واکنش ما عزم راسخ چین را نشان میدهد و گامی ضروری در مدیریت مسوولانه روابط چین و امریکا است. با هدف قرار دادن افرادی و نهادهایی که به روابط دوطرفه آسیب میزنند، ما از امریکا میخواهیم به منافع اصلی چین احترام بگذارد و مسیر مثبت و سازندهای در توسعه روابط دوجانبه دنبال کند. همزمان سونگ ژونگپینگ، کارشناس امور نظامی سرزمین اصلی چین، به گلوبال تایمز گفت که با توجه به فهرست فروش تسلیحات، کاملا روشن است که سلاحهای فروخته شده به تایوان شامل جدیدترین سیستمها نمیشوند و هدف واقعی فروش تسلیحات امریکا به تایوان کسب سود از مقامات و مالیاتدهندگان محلی این جزیره است.
سونگ در ادامه افزود: «چنین قراردادهایی در واقع خریدهای نظامی هزینهبر برای تایوان محسوب میشوند که نه تنها توان دفاعی آن را ارتقا نمیدهند، بلکه بار مالی سنگینتری بر جزیره تحمیل میکنند.»
گفتنی است ایالاتمتحده سالهاست به تایوان تسلیحات میفروشد. تایید این فروشها ازسوی دولت دونالد ترامپ، نگرانیهای شماری از قانونگذاران امریکایی را که نسبت به تعمیق روابط رییسجمهور ترامپ با شی جینپینگ، رهبر چین، ابراز تردید کرده بودند تا حدی برطرف کرد. قرار است این دو رهبر در ماه آوریل با یکدیگر دیدار کنند. ایالاتمتحده براساس «قانون روابط تایوان» مصوب سال ۱۹۷۹ متعهد به تامین تسلیحات دفاعی برای تایوان است و همه دولتهای امریکا از آن زمان تاکنون به این تعهد پایبند بودهاند.
فراز و نشیبهای روابط چین و امریکا در ادوار مختلف
در همین رابطه نشریه فارین پالیسی درخصوص پیشینه مراودات پکن و واشنگتن آورده است: چگونه میتوان سالی را که در روابط امریکا و چین سپری شد توصیف کرد؟ یک ترن هوایی؟ راه رفتن بر لبه تیغ؟ یک مسابقه بوکس؟ دریایی متلاطم؟ یا یک بازی پرریسک شطرنج، طنابکشی یا پوکر؟
به گزارش این نشریه دونالد ترامپ، رییسجمهور ایالاتمتحده، در ماه ژانویه با وعده بازنگری اساسی در نظام تجاری امریکا به کاخ سفید بازگشت و بیدرنگ هم دست به کار شد. ترامپ در اوایل فوریه تعرفهای جدید به میزان ۱۰درصد بر همه کالاهای چینی اعمال کرد؛ اقدامی که چرخهای چندماهه از تشدید تنشها، اقدامات تلافیجویانه، عقبنشینیها، توقفها، تمدیدها و مذاکرات را رقم زد. سپس در اواخر ماه اکتبر، دونالد ترامپ و شی جینپینگ، رییسجمهور چین، در بوسانِ کرهجنوبی دیداری رودررو و سرنوشتساز برگزار کردند؛ نخستین دیدار مستقیم دو طرف از سال ۲۰۱۹. در این دیدار، دو کشور بر سر توقف یکساله تشدید تنشهای تجاری به توافق رسیدند.
هر چند طرفین به یک توافق جامع دست نیافتند، اما بخشی از سختگیرانهترین اقدامات متقابل خود را کاهش دادند. با این همه و با وجود آنکه روابط تجاری فعلا به ثباتی نسبی رسیده است، روایت پرتنش امسال نشان داد که چین تا چه اندازه از اهرمهای فشار قابلتوجهی علیه ایالاتمتحده برخوردار است؛ به ویژه در حوزههایی مانند کشاورزی و عناصر نادر خاکی. در مقابل، در عرصههایی که امریکا دست بالاتر را دارد، ازجمله هوش مصنوعی، چین تلاش خود برای خودکفایی را دوچندان کرده و با شتاب بخشیدن به طراحی و تولید داخلی تراشههای نیمههادی و سرمایهگذاری گسترده در صنعت هوش مصنوعی بومی، مسیر استقلال فناورانه را دنبال میکند. به روایت فارین پالیسی، در حوزههای دیگر، دولت ترامپ نشان داد که حاضر است برتری ایالاتمتحده را تضعیف کند یا حتی آشکارا از آن عقبنشینی کند.
در ماه مه، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه امریکا، وعده داد به طور تهاجمی روادید دانشجویان چینی را لغو کند؛ دانشجویانی که میلیاردها دلار به اقتصاد امریکا کمک میکنند و ستون فقرات پژوهش و نوآوری فناورانه این کشور به شمار میروند. هر چند ترامپ بعدتر از این موضع عقبنشینی کرد، اما آسیب جدی به روند ثبتنام و اعتماد بلندمدت وارد شده بود. از طرفی شاهد بودیم که خروج سریع و پرسر و صدای دولت ترامپ از نقش رهبری جهانی، فرصتهای متعددی را پیش روی چین قرار داده تا در صورت تمایل از آنها بهره ببرد. اگرچه چین احتمالا خلأ کمکهای خارجی ناشی از تضعیف آژانس توسعه بینالمللی ایالاتمتحده را به طور کامل پر نخواهد کرد، اما هماکنون با شتابی چشمگیر به ابرقدرت جهانی انرژیهای سبز تبدیل شده؛ واقعیتی که در اجلاس اقلیمی سازمان ملل متحد در ماه نوامبر در برزیل بهروشنی به نمایش درآمد. ایالاتمتحده به طور قابلتوجهی در این رویداد غایب بود. در همین حال، تنشهای امریکا و چین در عرصه نظامی همچنان ادامه یافت.
نقاط بحرانی تایوان و دریای چین جنوبی به اندازه گذشته ناپایدار باقی ماندند و رویکرد تهاجمیتر چین همچنان حدود بازدارندگی امریکا و ائتلافهای تحت فشار آن در منطقه هند-پاسیفیک را به چالش کشید. در این میان یکی از بهیادماندنیترین لحظات سال در ماه سپتامبر رقم خورد؛ زمانی که شی جینپینگ در یک رژه نظامی در پکن، هم از تسلیحات جدید چین رونمایی کرد و هم متحدان ژئوپلیتیکی قدیمی این کشور را به نمایش گذاشت؛ رژهای که با حضور ولادیمیر پوتین، رییسجمهور روسیه و کیم جونگاون، رهبر کرهشمالی برگزار شد. با این همه زمان زیادی نخواهد گذشت تا شی جینپینگ میزبان دونالد ترامپ در پایتخت چین باشد؛ چراکه ترامپ در تماس تلفنی اخیر خود با رییسجمهور چین با سفر به پکن در ماه آوریل موافقت کرده است. تا آن زمان اما روشن نیست که آیا ایالاتمتحده و چین به تعهدات خود در بوسان پایبند خواهند ماند یا روابط دو کشور بار دیگر رو به وخامت خواهد گذاشت یا حتی اینکه آیا سرانجام شاهد فروش واقعی یا ممنوعیت کامل تیکتاک در ایالاتمتحده خواهیم بود یا نه. با این حال همچنان مشخص نیست که این سال پرآشوب چگونه میتواند رویکرد تصمیمگیران را نسبت به روابط امریکا و چین در آینده شکل دهد.
در ادامه این گزارش با طرح این سوال که آیا بایدن چین را درست مدیریت کرد یا خیر، اشاره شده که ممکن است مرور میراث جو بایدن، رییسجمهور سابق امریکا، کمی تجملی به نظر برسد، به ویژه باتوجه به تمام اقداماتی که جانشین او برای تضعیف آن انجام داده است. لیلی پایک، نویسنده پیشین «فارین پالیسی»، با تکیه بر مصاحبه با بیش از ۲۰ مقام پیشین و کنونی امریکا و همچنین کارشناسان چین از طیفهای سیاسی مختلف، آنچه ممکن است کاملترین روایت از سیاست چین بایدن باشد را ارایه میدهد.
به نوشته پایک، در هفتههای پایانی دوران ریاستجمهوری بایدن، دولت او استراتژی «سرمایهگذاری، هماهنگی، رقابت» را موفقیتآمیز اعلام کرد. ترامپ، با گرفتن «باتن»، برخی از اجزای این رویکرد را دوچندان کرد. اما امروز، هر دو سوی طیف سیاسی امریکا درباره مسیر آینده این سیاست به بحث و تبادلنظر میپردازند. در جناح راست، بسیاری از شاهینهای چین میگویند که بایدن به سادگی و به اندازه کافی پیش نرفت. این درحالی است که همزمان، منتقدان در جناح چپ استدلال میکنند که در ماه مه و در رقابت واشنگتن اهمیت فوری تغییرات اقلیمی و دیگر منافع بلندمدت امریکا را از دست داده است.»
حال نیز در این ماه مه پیش رو، دو ابرقدرت ممکن است به طور ناخواسته به سمت بحران قدم بردارند. این بررسی عمیق، مقدمهای خوشآمد و صراحتا ضروری برای درک ابعاد جدید بحثها در تالارهای قدرت واشنگتن است. در هر حال سوال دیگری
پیش روی تحلیلگران وجود دارد و آن این است که چرا پکن فکر میکند میتواند ترامپ را شکست دهد؟
به گزارش فارین پالیسی مدتی بعد از روی کار آمدن ترامپ، تنشهای تجاری شدت گرفت و تعرفههای امریکا شروع به اثرگذاری کرد. در ۴ آوریل نیز چین با تعرفههای تلافیجویانه شدید پاسخ داد و ترامپ در شبکه اجتماعی تروث سوشال چنین واکنش نشان داد: «چین اشتباه کرد، آنها وحشت کردند. چیزی که آنها نمیتوانند انجام دهند!»
به نظر میرسید ترامپ فکر میکرد چین به دلیل مشکلات اقتصادی مداوم و اهمیت محصولات و بازارهای امریکا، کوتاه خواهد آمد. در همین رابطه اسکات کندی، مشاور ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی، در مقالهای نوشت: «سیاستهای غیرقابل پیشبینی ترامپ، تحولات نهادی داخلی و حملات او به علم، رسانه و چندجانبهگرایی بهطرز پارادوکسیکالی اراده چین و جایگاه نسبی آن در داخل و خارج از کشور را تقویت کرده است. حس من این است که دولت چین باور دارد چارهای جز ایستادگی ندارد.» این درحالی است که در دولت اول ترامپ، مشاوران چین رییسجمهور امریکا موفق شدند رقابت با چین را به یک ماموریت مرکزی امریکا تبدیل کنند. اما در دولت دوم، تصمیمگیریهای آنی از تغییرات سریع در سیاست تجاری تا تعدیلهای گسترده نیروی انسانی حاکم شده و ماموریت امریکا برای پیشی گرفتن از چین را پیچیده کرده است. این بررسی عمیق نشان میدهد که چگونه توجه پراکنده ترامپ به سیاست خارجی توانایی او در دستیابی به منافع استراتژیک را مختل کرده است. اگرچه مقامات اصرار دارند نیت ترامپ روشن است، اما تعدیلهای گسترده نیروی انسانی، توقف کمکهای خارجی و انحلال برنامهها و پروژههای تحقیقاتی کلیدی ظرفیت نهادی لازم برای هماهنگی سیاست چین در واشنگتن را تضعیف کرده است.
تاثیر مخرب رقابتهای بزرگ بر مردم امریکا
فارین پالیسی در بخش دیگر گزارش خود آورد؛ با گذر سالها، پیامدهای رقابت امریکا و چین بیش از پیش در زندگی مردم عادی مشهود شد! ون جکسون و مایکل برنز نویسندگان فارین پالیسی در کتاب جدیدشان استدلال میکنند که «توافق واشنگتن جدید» بایدن بسیاری از اشتباهات نئولیبرالیسم را تکرار کرده؛ به ویژه آنکه سرمایهگذاریها در بخش صنعتی امریکا را به عنوان ابزاری برای مقابله با تهدید امنیتی اغراق شده چین قاببندی کرده است. نتیجه اقتصادی است که برای برتری نظامی بهینهسازی شده، نه رفاه مشترک: منافع عمدتا به نخبگان فناوری میرسد، درحالیکه طبقه کارگر با دستمزدهای راکد، هزینههای سرسامآور و کاهش حرکت اجتماعی روبهرو است. درنتیجه رقابت قدرتهای بزرگ با چین به تمرکز ثروت در دست عدهای اندک کمک کرده است، به جای اینکه اقتصاد سالمی ایجاد کند. در هر حال این رقابت، رفاه اجتماعی را تضعیف کرده و دموکراسی اقتصادی را مختل ساخته است؛ روندهایی که احتمالا با ادامه رقابت دولت ترامپ با چین تشدید خواهد شد. با این همه اما همچنان یک سوال پیش روی نویسندگان به قوت خود باقی است و آن این است که ایالاتمتحده در حال گذر از مراحل سوگواری برای ظهور چین است؟ رابرتای. منینگ، پژوهشگر برجسته مرکز آیندهپژوهی استراتژیک در «استیمسون سنتر»، استدلال میکند که توافق اکتبر میان ترامپ و شی، صرفا یک آتشبس تجاری کوتاهمدت نبوده، بلکه تغییر نگرش واشنگتن نسبت به پکن را نشان میدهد. به ادعای منینگ، با استفاده از پنج مرحله سوگواری به عنوان الگو، با رشد قدرت اقتصادی، نظامی و فناوری چین، مراحل انکار و خشم امریکا جای خود را به مذاکره داده است؛ رویکردی که در آن اختلافات باید با نوعی عملگرایی مدیریت شوند. منینگ همچنین میگوید: «شاید بزرگترین دستاورد این دیدار، تعهد متقابل به یک فرآیند مداوم گفتوگو برای مدیریت اجرای توافق و، به طور کلی، روابط دوجانبه بود.»
اگرچه مرحله نهایی سوگواری یعنی پذیرش هنوز در افق دور قرار دارد و افسردگی ممکن است در بحران بعدی انتظار امریکا را بکشد، اما فعلا به نظر میرسد ایالاتمتحده و چین مدلی پایدارتر، هر چند همچنان ناپایدار، برای تعامل یافتهاند.
بازار ![]()