بزرگنمايي:

 پیام آذری- چنان که مراجع ذی‌ربط پیش‌تر اعلام کرده بودند، روزانه 58 هزار تن زباله در ایران می‌شود اما تنها بخش کوچکی از آن به مرحله بازیافت می‌رسد که در واقع مرحله نهایی چرخه مدیریت پسماند است.

کارشناسان بر این باورند که مدیریت پسماند در نتیجه رشد مصرف مواد فرآوری شده یکی از مهمترین چالش‌های حوزه محیط زیست و مهمترین منبع آلودگی و ویرانی زمین به ویژه در حوزه شهرها و نواحی همجوار آنها است.

رشد شهرها همراه با تراکم جمعیت موجب مصرف مواد متعدد و در نتیجه، تولید پسماند شده است. در کنار آن توسعه صنایع که خود ناشی از شکل‌گیری الگوی مصرف‌گرایی بوده، سبب افزایش کمّی مواد زائد از یک سو و تنوع این مواد از سوی دیگر شده است.

پسماندها که بسته به مواد تشکیل‌ دهنده‌شان برای جذب در طبیعت به ده‌ها تا میلیون‌ها سال زمان نیاز دارند، می‌توانند با آلوده کردن آب، خاک و هوا خسارت‌های زیادی را به منابع طبیعی و سکونتگاه‌های شهری وارد کنند.

از همین روست که صاحب‌نظران از مهم‌ترین مسائل شهرهای مدرن کنونی و به‌ویژه شهرهای بزرگ را مدیریت شیوه جمع‌آوری، دفع و بازیافت می‌دانند؛ چرا که پسماندها چهره‌ای نازیبا و نامناسب به شهرها می‌دهند و علاوه بر آن می‌توانند منجر به بروز بیماری‌های گوناگون شوند.

اردبیل به عنوان یکی از استان‌های گردشگرپذیر که پیش از شیوع ویروس کرونا، افزون بر 1.6 میلیون نفر از مسافران داخلی و گردشگران خارجی را به ویژه در نوروز و تابستان میزبانی می‌کرد، بخشی از درآمدش را مدیون طبیعت زیبایش است.

حتی می‌توان گفت از این جهت مساله مدیریت پسماند برای استان اردبیل حائز اهمیت ویژه است؛ چرا که گردنه حیران، جنگل‌ فندوقلو، پل‌های معلق و شیشه‌ای مشگین‌شهر و هیر، آب‌های گرم معدنی سرعین و دشت مغان به عنوان نگین‌های زیبای این طبیعت بکر در تلفیق با پیشینه، آثار تاریخی و میراث فرهنگی،  با وجود همه کاستی‌های زیرساختی‌اش استان را به جاذبه‌ای گردشگری تبدیل کرده اند.

 با این وجود موضوع پسماند در اردبیل هم ممکن است در صورت عدم رسیدگی به معضل تبدیل شود برای همین لازم است هم در این زمینه فرهنگ سازی شده و هم زیرساختهای لازم برای بازیافت پسماندها فراهم شود. سرانه تولید زباله در استان اردبیل به 660 گرم می‌رسد که از میانگین کشوری هم بیشتر است و در چنین شرایطی، گردشگری غیرمسئولانه در کنار دفن نادرست، موجب پخش شدن حجم انبوهی از زباله و پلاستیک در نقاط مختلف شده و گاه تصویر ناخوشایندی در ورودی شهرها ایجاد می‌کند.

از سوی دیگر دفن غیراصولی، مدیریت نامناسب پسماندها در مراکز جمعیتی و در نتیجه پخش شدن زباله‌ها از جمله کیسه‌های پلاستیکی در دشت‌ها، فضاهای جنگلی و پوشش‌های گیاهی اردبیل، موجب وارد شدن آسیب‌های جدی به منابع طبیعی و بافت‌های گیاهی می‌شود.

امسال جمع‌های کوچک اما با اراده‌ای از دوست‌داران محیط زیست در نقاط مختلف استان اردبیل با مشارکت دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف به محوریت حفاظت محیط زیست با هدف فرهنگ‌سازی و پاکسازی ورودی‌ شهرها و نقاط گردشگرپذیر در چارچوب طرح "مسیر سبز-ایران پاک" آستین همت بالا زدند و وارد عمل شدند.

اقدام‌ها در استان اردبیل برای مشارکت در طرح "مسیر سبز-ایران پاک"

در همین زمینه مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل اظهار کرد: محیط زیست همواره با موضوع مدیریت پسماندهای مختلف درگیر است. در این بین پسماند شهری بیشترین حجم را به خود اختصاص می‌دهد و بیشترین تمرکز نیز بر جمع‌آوری پسماندهای شهری صورت می‌گیرد.

حسن قاسم‌پور در گفت و گو با خبرنگار  افزود: سالانه در اسفندماه طرح استقبال از بهار از سوی شهرداری‌ها، راهداری‌ها، سازمان‌های مردم نهاد و همیاران محیط زیست اجرا می‌شود و از آنجایی که در قانون مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه ناظر شناخته می‌شود، پیگیری آن را این سازمان بر عهده دارد.

وی بیان کرد: در این راستا پیگیری‌های لازم انجام شد تا همانند سال‌های گذشته در قالب طرح استقبال از بهار، تنظیف ورودی‌ها و مکان‌های گردشگرپذیر شهر، پارک‌ها و رودخانه‌ها توسط عوامل شهرداری انجام شود و همزمان با این اقدام، طرح "مسیر سبز-ایران پاک" در دستور کار قرار گرفت، هماهنگی‌های لازم انجام شد و در برخی شهرستان‌ها خود فرمانداران وارد عمل شدند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل یادآور شد: برنامه اقدام ملی "مسیر سبز-ایران پاک" با ابلاغ معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از 15 اسفندماه در این استان آغاز شد و در تمامی شهرستان‌های تابعه با اجرای برنامه‌های متنوعی برگزار گردید.

وی اضافه کرد: ورودی برخی نقاط مانند مشگین‌شهر یا آراللو در وضعیت بدی بود که در این زمینه اقدامات لازم اجرا و در نهایت طرح در نقاط شمالی استان و حتی نیر و سرعین به طور کامل انجام شد اما در برخی نقاط مانند اردبیل به دلیل برودت هوا و بارش‌ها، این طرح در چند مرحله به اجرا درآمد.

قاسم‌پور اظهار کرد: پاکسازی مناطق گردشگری حاشیه رودخانه مرزی ارس در شهرستان پارس‌آباد، منطقه شکار ممنوع دربند مشکول شهرستان کوثر با حضور گردشگران فعال محیط زیست، منطقه گردشگری جنگل فندقلو شهرستان نمین با حضور فرماندار و سازمانی مردم نهاد، مناطق گردشگری و حاشیه محورهای مواصلاتی شهرستان مشگین­‌شهر با حضور مسئولین محلی و جوامع مردمی از جمله اقدامات انجام شده در راستای این برنامه بود.

وی در ادامه پاکسازی حاشیه محورهای مواصلاتی ورودی‌های شهر اردبیل و مناطق گردشگری و حاشیه محورهای مواصلاتی نیر با حضور پاکبانان شهرداری، اجرای برنامه پاکسازی روستای برندق، مناطق گردشگری و حاشیه محورهای مواصلاتی شهرستان گرمی، مناطق گردشگری و حاشیه محورهای مواصلاتی شهر سرعین و حاشیه جاده‌های شهرستان کوثر به همراه پرسنل اداره‌کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای را از دیگر اقدامات در اجرای این پویش عنوان کرد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در عین حال گفت: سازمان  حفاظت از محیط زیست همواره در خصوص مخاطرات، مشکلات و آثار زیانبار زیست محیطی ناشی از مصرف بی‌رویه مواد پلاستیکی مانند نایلون‌ها، ظروف یکبار مصرف، انواع پت‌ها و شیشه‌ها هشدارها و رهنمودهای لازم را ارائه کرده اما متاسفانه بی‌توجهی شهرداری‌ها به موضوع مدیریت پسماند بر مشکلات موجود افزوده است.

وی با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی در این زمینه گفت: این طرح در واقع حرکتی نمادین بود و سازمان حفاظت محیط زیست تلاش دارد در راستای ارتقای سطح حساسیت و آگاهی افکارعمومی طرح همچنان در مناسبت‌های گوناگون پیش برود، در این مرحله متوقف نشود و همکاری مدیرانی که بر اساس قانون مسئولیتی در این زمینه دارند، بیش از پیش جلب شود.

نمینی‌ها، پیشتاز طرح "مسیر سبز-ایران پاک"

در همین زمینه رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نمین که با جمعیت بیش از 96 هزار نفر در فاصله نزدیک به 25 کیلومتری اردبیل واقع است، گفت: عوامل این اداره با همکاری فرمانداری، شهرداری، راهداری و سازمانی مردم نهاد در اجرای طرح "مسیر سبز-ایران پاک" وارد عمل شدند و همکاری مردم نیز در این راستا قابل توجه بود.

اکبر قنبری در گفت و گو با خبرنگار  افزود: تنها در یک مورد حدود 25 نفر نیروی انسانی در پاکسازی محیط همکاری داشتند که با تلاش آنها حدود پنج تن زباله از نقاط اجرای طرح شامل مسیر پلیس‌راه تا تونل جمع‌آوری شد.

وی بیان کرد: پس از اجرای طرح، زباله‌های جمع‌آوری شده توسط خودروهای حمل زباله شهرداری به محل دفن زباله‌های شهری نمین انتقال یافت. علاوه بر این جهت تنویر افکار عمومی بنرهای اطلاع‌رسانی در محل‌های پاکسازی شده، نصب گردید.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نمین با قدردانی از تمام عواملی که در این طرح همکاری کردند، اضافه کرد: برنامه البته در آن مرحله متوقف نماند و پس از روز طبیعت نیز پاکسازی برخی نقاط در قالب طرح "مسیر سبز-ایران پاک" در دستور کار قرار گرفت که مستندات آن موجود است.

وی با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی در زمینه مدیریت پسماند و حفاظت از محیط زیست، اظهار کرد: حفاظت از محیط زیست باید به یک فرهنگ تبدیل شود و مردم از ریختن زباله و به ویژه زباله‌های پلاستیکی در محیط خودداری کنند؛ چرا که چند هزار سال برای تجزیه این زباله‌ها در طبیعت زمان نیاز است.

قنبری گفت: این زباله‌ها برای سال‌ها چهره نازیبایی از محیط اطراف به نمایش می‌گذارند اما مشارکت هر شهروند با رفتارهایی مانند خودداری از دور ریختن ظرف نوشابه، ظروف یکبار مصرف و نایلون‌های پلاستیکی در نهایت موجب حفظ پاکیزگی یک منطقه می‌شود که انتظار می‌رود همکاری مردم در این زمینه با اقدامات فرهنگی از این دست، افزایش یابد.

استقبال مردم از طرح "مسیر سبز-ایران پاک"

مسئول انجمن طبیعت بایگان نیز در این زمینه به خبرنگار  گفت: این انجمن با هدف ترویج طبیعت پاک، مشارکت در طرح "مسیر سبز-ایران پاک" را در دستور کار قرار داد و از جمله 12 فروردین‌ماه مسیر تونل تا پلیس راه در محور اردبیل- نمین-آستارا را با مشارکت 25 نفر از اعضا پاکسازی و در جریان آن حدود پنج تن زباله جمع‌آوری کرد.

حدیقه رضایی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: همزمان با 13 فروردین، انجمن طبیعت بایگان نسبت به توزیع کیسه‌های زباله در ورودی جنگل‌های فندقلو اقدام کرد تا طبیعت‌گردان، زباله‌ها را در طبیعت رها نکنند.

وی تصریح کرد: متاسفانه با وجود همه تلاش‌های صورت گرفته از سوی اعضای انجمن، دوباره چهاردهم فروردین‌ماه مجبور شدیم در محدوده جنگل‌های فندوقلو نسبت به پاکسازی محیط اقدام کنیم که در این نوبت نیز 500 نفر از شهروندان مشارکت داشتند.

مسئول انجمن طبیعت بایگان اضافه کرد: اطلاع‌رسانی مناسبی در این زمینه صورت گرفته بود و مردم هم از طرح استقبال خوبی کردند اما با این وجود همچنان ترویج احترام به طبیعت در راستای ارتقای حفاظت از محیط زیست ضروری است.

وی ادامه داد: محیط زیست و منابع طبیعی در نقاطی مانند شهرستان نمین، واقع در یکی از ورودی‌های استان اردبیل از سمت گیلان گستره بسیار وسیعی دارد که برای حفظ و نگهداری آن نه تنها به مشارکت مردم بلکه به مشارکت، مساعدت و همدلی دستگاه‌های اجرایی نیاز داریم.

رضایی بیان کرد: در این راستا آموزش و افزایش آگاهی وافزایش حساسیت عموم نسبت به مسائل محیط زیست و منابع طبیعی با اجرای طرح‌هایی مانند "مسیر سبز-ایران پاک"، راهکاری مناسب در جهت تغییر الگوی رفتاری و ترویج فرهنگ غنی زیست محیطی خواهد بود.

وی تاکید کرد: در شرایطی که فشار زیادی بر طبیعت وارد می‌شود، می‌توانیم با بهره‌گیری از نیروهای داوطلب و علاقه‌مند در چارچوب تشکل‌های زیست محیطی غیردولتی و جلب همکاری و مشارکت مردم از برخی رفتارهای مخربی که موجب ایجاد آسیب‌های جبران ناپذیر به محیط زیست می‌شود، جلوگیری کنیم.

طرح "مسیر سبز-ایران پاک"، آغاز راه مسئولیت‌پذیری

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل به خبرنگار گفت: واقعیت این است که جنگل‌ها و مراتع پاکبان ندارد و هیچ دستگاهی از میراث فرهنگی گرفته تا منابع طبیعی خود را مسئول جمع‌آوری زباله نمی‌دانند؛ در حالی که هر کدام از دستگاه‌ها مسئولیت برخی نقاط گردشگرپذیر را برعهده دارند.

وی افزود: تصرف زمین، آتش‌سوزی، تخریب مرتع یا قطع درخت با برخورد منابع طبیعی روبه‌رو می‌شود اما بار آلودگی ناشی از زباله که مترادف با آنها است و باید مورد توجه بیشتر باشد، هنوز جا نیافتاده است که در این زمینه، اجرای طرح‌های مشابه و تداوم فرهنگ‌سازی می‌تواند کمک کند.

قاسم‌پور بیان کرد: اگرچه دستگاهی مانند منابع طبیعی متولی جمع‌آوری زباله نیست اما به عنوان دستگاه مسئول می‌تواند هماهنگی لازم را با سایر دستگاه‌ها و ارگان‌ها از جمله بخشداری و شهرداری انجام دهد.

وی تاکید کرد: ذهنیت‌ها باید تغییر کند و همه مدیران باید احساس تکلیف کنند تا در مرحله نخست به سمت پیشگیری و سپس پاکسازی برویم؛ چرا که وجود زباله در برخی نقاط ناشی از کم‌کاری برخی مجموعه‌ها از جمله دهیاری‌ها در بخش‌های جمع‌آوری و دفن استاندارد است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل با بیان اینکه همکاری دستگاه‌ها هنوز ضعیف است،گفت: در بحث پسماند هنوز جای کار بسیاری وجود دارد، چرا که فقدان اقدام درست یک دستگاه مسئول موجب می‌شود تا وزش باد زباله‌ها را در نقاط دور و نزدیک پراکنده کند.

وی افزود: برخی کاستی‌های قانونی نیز البته وجود دارد اما دستگاه‌ها نباید خود را کنار بکشند؛ چرا که اگر کسی پای کار نباشد و از فراخوان‌ها و پویش‌ها استقبال نشود، در نهایت طبیعت به محاصره زباله‌ها درخواهد آمد.