بزرگنمايي:

پیام آذری- میراث فرهنگی ناملموس از دیدگاه کارشناسان به تولیدات و فرایندهای فرهنگی گفته می‌شود که با گذشت زمان و از نسل‌های پیشین باقی مانده‌اند؛ بخشی از دارایی‌های فرهنگی، محصولاتی ملموس مانند ساختمان‌ها یا کارهای هنری هستند با این حال بخش‌های زیادی از فرهنگ مانند ترانه، موسیقی، رقص، درام، توانمندی، آشپزی، هنر، صنایع دستی و جشنواره‌های گوناگون به‌ شکل ناملموس است که شکل‌هایی از فرهنگ به‌شمار می‌روند.

این آثار که قابل ثبت و ضبط هستند ولی ملموس نیستند، قابلیت ذخیره در محل فیزیکی مانند موزه را ندارند ولی از طریق ابزارها و وسایلی که در آنها به‌کار رفته‌اند قابل تجربه کردن هستند که سازمان ملل متحد اینها را گنجینه‌های بشری نامیده است.

بر اساس آمار موجود افزون بر یک هزار و 400 مورد میراث ناملموس استان‌های مختلف کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، اگر چه ثبت این آثار اولویت سازمان میراث فرهنگی است اما لزوم شناسایی و حفظ آنها که ریشه در تاریخ این سرزمین دارد و امروز در هیاهوی زندگی صنعتی و فناوری در حال فراموشی است، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا از این طریق رتبه کشورمان در ثبت این آثار در سازمان جهانی یونسکو بیش از پیش ارتقا یابد.

یکی از این آثار ناملموس بازی «دامه» است که به عنوان یکی از بازی‌های قدیمی در میان مردم مناطق کردنشین جایگاه خاصی دارد و روزهای گرم تابستان بوستان‌های شهرهای این دیار به محل رقابت دوستداران این بازی تیدیل می‌شود.

«دامه»

این بازی دو نفره همانند شطرنج است و در مناطق کردنشین بویژه برای افراد میانسال و سالمندان به سرگرمی خوبی تبدیل شده است.

بازی در یک صفحه هشت در هشت برگزار می‌شود و هر بازیگر 16 مهره (داش) دارد که در جریان بازی هر نفری که بتواند تمام مهره‌های حریف را اصطلاحا بُکشد، برنده بازی است.

در این بازی حریفان با پیش بینی حرکت مهره‌های طرف مقابل و حذف آنها بازی را پیش می‌برند، هر مهره فقط یک خانه افقی یا عمودی حرکت می‌کند و اگر مهره‌ای پشتش خالی باشد و یا در دو طرف آن خانه خالی باشد حریف آن مهره را می‌تواند بُکشد یا آن را حذف و از بازی خارج کند. مهره ها در 2 دسته 16 تایی و چهار ردیف هشت تایی در 2 طرف صفحه چیده می‌شوند، تمام مهره‌ها حرکت‌های یکسانی دارند و می‌توانند به جلو و طرفین حرکت و حریف را از بازی خارج کنند.

مهره‌ای که بتواند به خط پایانی طرف مقابل برسد، اختیارات ویژه دارد و در چهار گوشه صفحه می‌تواند حرکت کند و در صورتی که این مهره تنها مهره باقی‌مانده یک طرف مسابقه باشد، به آن «داشه هاره» می‌گویند.      

به گفته برخی که سال‌هاست دامه بازی می‌کنند، حرکات با هدف، حفظ مهره‌ها، پیش بینی حرکات، فدا کردن بعضی از مهره‌ها برای رسیدن به هدف و نیز قبول شکست از ویژگی‌های این بازی است که در مسیر زندگی نیز می‌توان از این کارها برای بهتر شدن بهره برد.

این بازی فکری و بسیار جذاب و هیجان انگیز ثبت جهانی شده و در سال‌های اخیر با آشنایی مردم کشورهای عربی و ترکیه با این بازی که ریشه در مناطق کردنشین ایران از جمله مناطقی از آذربایجان غربی دارد، مسابقات بین المللی نیز برای آن برگزار می‌شود.

بازی دامه با شماره 75 در گستره استانی به ثبت ملی رسیده است

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشنویه گفت: بازی محلی دامه از سالیان دور در میان مردم مناطق کردنشین برگزار می‌شود و هم اینک در مناطق کردنشین بویژه در میان افراد میانسال و سالمندان سرگرمی خوبی است.

روناک تاسا با بیان اینکه بازی محلی دامه با شماره 75 در گستره استانی ثبت ملی شده است، افزود: از دیرباز در کوچه‌ها، معابر و اماکن عمومی مثل پارک‌ها این بازی رایج بوده و علاقه‌مندان زیادی داشته است چون نیاز به امکانات و فضای خاصی ندارد لذا در منازل، قهوه خانه‌ها، مغازه‌ها و بوستان‌های شهر بازی می‌شود.

وی ادامه داد: در شهرستان اشنویه اکنون محل اصلی و پاتوق برگزاری این بازی مهیج سکوها و آلاچیق‌های کنار رودخانه شهر است.

نکته قابل توجه رایج بودن بازی دامه بین جوانان و پیرمردان است که سبب انتقال تجارب این بازی از نسل پیر به جوان می‌شود که این کار در جهت حفظ این میراث ناملموس تاثیرگذار است.

تاسا افزود: نظریات مختلفی در این زمینه وجود دارد و با توجه به گستره فرهنگی این بازی در میان کشورهای مختلف به اعتقاد برخی بازی دامه از مغولستان وارد کشور شده و وجود مهره‌ای به نام «اغا» این نظریه را قوت بخشیده و برخی از پیشکسوتان نیز بر این عقیده اند که این بازی با توجه به واژه روسی «دامکا» توسط روس ها به آذربایجان آمده و به مرور نام آن به دامه تغییر یافته البته برخی نیز عقیده دارند قبلا این بازی در عراق رواج داشته و از طریق مراودات شخصی و تبادلات فرهنگی وارد ایران شده است.

 وی گفت: گستردگی این بازی به لحاظ پر کردن اوقات فراغت، ارزان قیمت بودن و سادگی در شیوه بازی به حدی است که علاوه بر ایران و مخصوصا مناطق کردنشین در عراق، ترکیه و سوریه نیز علاقه مندان فراوان دارد.

شهرداری امکانات لازم برای علاقه‌مندان به دامه را در شهر فراهم سازد

یک شهروند اهل اشنویه می‌گوید: حدود 50 نفر از شهروندان که عموما افراد بازنشسته هستند بیشتر اوقات فراغت خود را بویژه زمانی که هوا مناسب است در فضای باز بوستان‌ها و حاشیه رودخانه به این بازی اختصاص می‌دهند.

محمد بایزیدی گفت: از شهرداری انتظار داریم آلاچیق‌هایی را برای این منظور بویژه در بوستان‌های شهر برای علاقمندان به این بازی ایجاد کند.  

وی ادامه داد: دامه یک بازی فکری و بسیار مهیج است و نقش مهمی در پر کردن اوقات فراغت شهروندان دارد، از این‌رو از مسوولان شهرستان به خصوص شهرداری و اداره ورزش و جوانان انتظار داریم امکانات لازم را برای علاقه مندان به این بازی در شهر فراهم کنند.

وی با بیان اینکه این شهرستان دارای بازیکن های بسیار متبحری در این بازی است، افزود: مسوولان می توانند در کنار سایر رشته های ورزشی به این بازی فکری نیز توجه بیشتری کرده و مسابقات آن را به مناسبت های مختلف برگزار کنند.  

مسابقات دامه به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود 

رییس اداره ورزش و جوانان اشنویه گفت: با برنامه ریزی های صورت گرفته و پیشنهادات دریافتی در نظر داریم مسابقات دامه و برخی دیگر از بازی‌های بومی محلی را در این شهرستان برگزار کنیم.

هژار درویشی افزود: تاکنون مسابقات جورابین در سالگرد درگذشت سیامند رحمان و برخی مناسبت‌های ملی برگزار کرده‌ایم که پیش بینی شده با توجه به علاقه وافر مردم این منطقه، برگزاری مسابقات دامه مورد استقبال قرار می‌گیرد.

وی اظهار کرد: سال گذشته به مناسبت گرامیداشت دومین سالگرد درگذشت پهلوان سیامند رحمان مسابقات جورابین با شرکت 48 تیم در محل خانه جورابین اداره ورزش و جوانان برگزار شد.

 میراث ملموس و ناملموس پشتوانه‌های تاریخی و فرهنگی هر ملتی محسوب می‌شوند؛ کشورها برای ثبت جهانی میراث خود در رقابت هستند تا کشور خود را به لحاظ قدمت تاریخی و فرهنگی پربار نشان دهند، این رقابت به عقیده کارشناسان، هنگامی معنادار خواهد شد که کشورها به واسطه همین میراث ملموس و غیرملموس برای جذب گردشگران جهانی تلاش می‌کنند.

اشنویه، یکی از مناطق مهم تاریخی و باستانی آذربایجان‌غربی به شمار می‌رود که دارای 106 اثر ثبت‌ شده در فهرست آثار ملی از جمله تپه «دینخواه»، «کتیبه کیلاشین»، «قلعه قلاتگاه»، «کتیبه عین‌الروم»، «قبرستان مارابراهیم» و تومولوس‌های «سوجه»، «گندویلا»، «حسن نوران»، «ملااحمد» و  «سیاوان» است.

این شهر مرزی همچنین به دلیل داشتن پنج کتیبه از 10 کتیبه مهم اورارتویی به‌ کانون آثار برجا مانده اورارتویی در کشور تبدیل شده که شناسایی این کتیبه‌های مهم از جمله «کیله‌شین» و «عین‌الروم» باعث شده کارشناسان آثار باستانی، تاریخی و باستان‌شناسان از این منطقه به عنوان بهشت باستان شناسی یاد کنند.