بزرگنمايي:

پیام آذری - دومین دوره پساکرونای نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که در مجموع سی و چهارمین دوره می‌شود، در حال برگزاری است. نمایشگاه به دو صورت مجازی و حضوری از 20 تا 30 اردیبهشت ماه، از ساعت 10 تا 20، در محل مصلی امام خمینی دایر است.

این دوره از نمایشگاه هم تا اینجای کار همچون سال‌های قبل خبر و حاشیه کم نداشته است؛ از افزایش بیش از 60 درصدی قیمت کتاب‌ها گرفته تا انصراف ناشران معروف از حضور. در این دوره بنا بر اعلام ستاد خبری نمایشگاه، ١٥٠٠ ناشر به صورت حضوری و ١٢٠٠ ناشر به صورت مجازی حضور یافته‌اند.
افزایش سرسام‌آور قیمت
افزایش سرسام‌آور نرخ کتاب‌ها و به تبع آن کاهش توان خرید کتاب‌خوان‌ها یکی از برجسته‌ترین حاشیه‌های نمایشگاه است. موضوعی که تازه نیست و در سال‌های اخیر شاهد افزایش قیمت‌های چند ده درصدی نرخ کتاب بوده‌ایم. از بهمن سال گذشته خبر‌هایی مبنی بر گرانی قیمت کاغذ منتشر شده بود هرچند برخی رسانه‌ها این گرانی را موقتی خوانده بودند.
خبرگزاری فارس، بهمن سال گذشته در گزارشی با عنوان «قیمت کتاب در سال جاری ٦٠ درصد افزایش یافت/ کاغذ ایرانی مُسَکن بازار کتاب» گرانی در بازار نشر را کوتاه مدت و حباب‌گونه خوانده بود. در گزارش آمده بود: «ناشر موظف است عبارت «این کتاب با کاغذ حمایتی منتشر شده است» را قید کند که همین یکی از مسائلی است که ناشران روشنفکر از دریافت کاغذ دولتی خودداری کنند تا به شکلی عرض اندام کنند.»
راهکارهای وزارت ارشاد و تخصیص کاغذ ایرانی نه تنها باعث کاهش قیمت‌ها نشد، که بالا رفتن نرخ چاپ نیز بر مشکلات نشر افزود. در چاپ‌های جدید، کتاب‌ها با جلد سخت (گالینگور) بیشتر از 700 تومان نیز قیمت‌گذاری شده است. برای مثال کتاب نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر جورج ریتزر 900 صفحه‌ای با قیمت 700 هزار تومان به چاپ جدید رسیده است.
بر اساس مشاهدات بالا رفتن قابل توجه نرخ کتاب‌های چاپ جدید، بر کمیت و حتی کیفیت نشر اثر گذاشته‌ است. تعداد تیراژها کم شده و بسیاری از کتاب‌های جدید در تعداد 300 تا 400 جلد منتشر شده‌اند.. حتی کتاب‌هایی که سابقا با تیراژ بالای چند هزار جلد منتشر می‌شدند، در نوبت چاپ جدید به کمتر از 500 جلد رسیده‌اند. برای نمونه کتاب رسانه و امر اجتماعی که اخیرا از سوی انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است با تیراژ 100 جلد روانه بازار کتاب شده است.
انصراف گسترده ناشران
انصراف گسترده ناشران معروفی همانند اطراف، ایران‌بان، بدرقه جاویدان، بیدگل، پریان، توس، خاموش، عماد، رازبارش، روشنگران و مطالعات زنان، فرهنگ نشر نو، قطره، ققنوس، کتاب پارسه، گیسا، مازیار، نیلوفر و ... از حضور در نمایشگاه، دیگر حاشیه عجیب نمایشگاه کتاب امسال بوده است.
هر یک از این ناشران از سال‌های قبل به دلایل مختلف اعلام عدم حضور کرده‌اند. برای نمونه نشر مهرگان خرد در توضیح علت عدم حضور خود چنین می‌نویسد: «با این که هر سال برای نمایشگاه کتاب لحظه‌شماری می‌کردیم، اما امسال حوصله و دل و دماغ جشن و نمایشگاه را نداریم.»
دلایل دیگر ناشران انصرافی نیز حمایت از کتاب‌فروشی‌ها، بالا رفتن نرخ کاغذ و کتاب و عدم رضایت از وضعیت کنونی کشور از جمله شرایط اقتصادی بازار کتاب و... بوده است.
از نامه دعوت تا نامه پلمب
حاشیه‌ای که اختصاصی به همین دوره تعلق دارد، پلمپ غرفه انتشارات روزنه است. بنابر گزارش روزنامه شرق، مسئولان انتشارات روزنه از دستور مسئولان نمایشگاه کتاب تهران برای تعطیلی غرفه این انتشارات خبر دادند. همزمان با این رخداد اخباری مبنی بر بازداشت علیرضا بهشتی شیرازی، مدیر انتشارات روزنه، در بامداد سه شنبه پنجم اردیبهشت توسط ماموران امنیتی و انتقال او به زندان اوین منتشر شد. با اعلام مسئولان این نشر، هنوز دلایل این پلمپ اعلام نشده و برای خودشان نیز نامشخص است.
بن بی‌فایده
هر سال در نمایشگاه کتاب، از بن یارانه‌ی کتاب برای دانشجویان و اساتید دانشگاه استقبال می‌شد. امسال پس از مشکلات سایت و موانعی که بر سر راه دریافت بن قرار داشت، مشخص شد که بن‌ها برای خرید‌های حضوری غیرقابل استفاده‌ هستند و تنها در سامانه مجازی به کار می‌آیند.
مبلغ بن‌های کتاب هم موضوع قابل توجهی بود. بنا بر اعلام سایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران، سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای دانشجویان و طلاب 600 هزار تومان است که از این مقدار 360 هزار سهمی است دانشجویان و طلاب باید بپردازند تا در مقابل 240 هزار تومان از طرف معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کنند.
سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای اعضای هیئت علمی 700 هزار تومان است که از این مبلغ 350 هزار تومان را باید عضو هیئت علمی بپردازد و 350 هزار تومان سهم معاونت وزارت ارشاد با مشارکت بانک ملی ایران است.
دانشجویان و علاقه‌مندان به کتاب‌خوانی عنوان کرده‌اند که با توجه به افزایش قیمت‌ها، مبالغ تعیین‌شده به عنوان یارانه، آن‌ها را در خرید یاری نمی‌کند. با مبلغی که امسال به عنوان بن در نظر گرفته شده نصف قیمت یک دوره شاهنامه فردوسی یا یک جلد سیر حکمت در اروپای محمدعلی فروغی هم نمی‌رسد.
به ویژه اینکه بن تنها در سامانه مجازی نمایشگاه و سامانه فروش قابل استفاده است.
نمایشگاه بی رونق
هر ساله در این بازه زمانی با برگزاری نمایشگاه کتاب تمامی خط‌های مترو، تاکسی، بی‌آرتی و مسیر‌های منتهی به محل برگزاری نمایشگاه کتاب، با شلوغی بسیاری مواجهه بود که دانشجویان و کتاب‌خوان‌ها را می‌دیدیم با اشتیاق بسیاری به سمت نمایشگاه می‌رفتند و با حضورشان گرمی خاصی به نمایشگاه می‌بخشیدند.
بر اساس گزارشات میدانی، امسال تا روز چهارم نمایشگاه خبری از شلوغی سال‌های گذشته نیست. بازدیدکنندگان هم اذعان دارند که استقبال از نمایشگاه کاهشی چشمگیر داشته است. خلوتی غرفه‌های کتاب که اکثرشان نشر‌های تازه تاسیس با ماهیت خاص هستند، حاکی از عدم تمایل و رمق شرکت‌کنندگان برای حضور است.