پیام آذری - قهوه ممکن است بر نحوه توسعه سرطان، از آغاز تشکیل یک سلول سرطانی تا مرگ آن، تأثیر بگذارد. برای مثال، قهوه ممکن است تولید اسیدهای صفراوی را تحریک کرده و هضم غذا را در روده بزرگ سرعت دهد که می‌تواند میزان مواد سرطان‌زایی را که بافت روده بزرگ در معرض آن قرار می‌گیرد، کاهش دهد.
تحقیقات گسترده، فواید مصرف قهوه را ثابت کرده و نقش آن در پیشگیری یا کاهش خطر بروز برخی بیماری‌ها را نشان داده‌اند با این حال بر شیوه و میزان مصرف آن هم تاکید کرده‌اند.
مثلا کالری، شکر و چربی اشباع اضافی موجود در یک نوشیدنی کافی‌شاپی که با خامه زده شده و شربت طعم‌دار پر شده است، ممکن است هرگونه فواید سلامتی موجود در یک قهوه سیاه ساده را خنثی کند.
سمانه منصوری مدیر گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی آبادان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به فواید و عوارض مصرف قهوه، اظهار کرد: در سال 1991، قهوه توسط سازمان بهداشت جهانی در فهرست مواد سرطان‌زای احتمالی قرار گرفت اما در سال 2016، این اتهام رد شد زیرا تحقیقات نشان داد نه تنها این نوشیدنی با افزایش خطر ابتلا به سرطان مرتبط نیست بلکه پس از در نظر گرفتن سابقه سیگار کشیدن، خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها بین کسانی که به طور منظم قهوه می‌نوشند، کاهش یافته است.
وی افزود: تحقیقات بیشتر نشان می‌دهد که اگر قهوه در حد اعتدال مصرف شود، می‌تواند یک نوشیدنی سالم باشد.
ترکیبات قهوه
مدیر گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی آبادان گفت: قهوه منبع کافئین، ویتامین 2B(ریبوفلاوین)، منیزیم و مواد شیمیایی گیاهی شامل پلی فنول‌ها شامل اسید کلروژنیک و اسید کوینیک و دی‌ترپن‌ها شامل کافستول و کاهول است.
منصوری بیان کرد: یک فنجان 8 اونسی قهوه دم‌کرده حاوی حدود 95 میلی‌گرم کافئین است. طبق دستورالعمل‌های غذایی برای آمریکایی‌ها، مقدار متوسط قهوه معمولا سه تا پنج فنجان در روز یا به طور متوسط 400 میلی‌گرم کافئین تعریف می‌شود.
وی ادامه داد: قهوه ترکیبی پیچیده از بیش از یک هزار ماده شیمیایی است. سفارش یک فنجان قهوه از کافی‌شاپ، احتمالا با قهوه‌ای که در خانه دم می‌شود، متفاوت است. آنچه یک فنجان را تعریف می‌کند، نوع دانه قهوه مورد استفاده، نحوه برشته شدن آن، میزان آسیاب شدن و نحوه دم کردن آن است. واکنش انسان به قهوه یا کافئین نیز می‌تواند در افراد مختلف به طور قابل توجهی متفاوت باشد. دوزهای پایین تا متوسط کافئین (50 تا 300 میلی‌گرم) ممکن است موجب افزایش هوشیاری، انرژی و توانایی تمرکز شود، در حالی که دوزهای بالاتر ممکن است اثر منفی مانند اضطراب، بی‌قراری، بی‌خوابی و افزایش ضربان قلب داشته باشند.
قهوه چگونه بر سلامتی تاثیر می‌گذارد؟
مدیر گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی آبادان گفت: با این حال، تحقیقات تجمیعی در مورد قهوه، به نفع سلامتی اشاره دارد. آیا این فایده، ناشی از کافئین یا ترکیبات گیاهی موجود در دانه قهوه است؟ آیا مقدار مشخصی قهوه در روز برای ایجاد فایده برای سلامتی لازم است؟
منصوری بیان کرد: قهوه ممکن است بر نحوه توسعه سرطان، از آغاز تشکیل یک سلول سرطانی تا مرگ آن، تأثیر بگذارد. برای مثال، قهوه ممکن است تولید اسیدهای صفراوی را تحریک کرده و هضم غذا را در روده بزرگ سرعت دهد که می‌تواند میزان مواد سرطان‌زایی را که بافت روده بزرگ در معرض آن قرار می‌گیرد، کاهش دهد.
وی افزود: مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که پلی‌فنول‌های مختلف موجود در قهوه از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند. همچنین قهوه موجب کاهش سطح استروژن، هورمونی که با انواع مختلفی از سرطان ارتباط دارد، مرتبط است. کافئین ممکن است در رشد و گسترش سلول‌های سرطانی اختلال ایجاد کند. همچنین به نظر می‌رسد قهوه التهاب را که یک عامل خطر برای بسیاری از سرطان‌ها است، کاهش می‌دهد.
مدیر گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی آبادان گفت: اگرچه مصرف کافئین می‌تواند در کوتاه‌مدت قند خون را افزایش دهد اما مطالعات طولانی‌مدت نشان داده‌اند که مصرف‌کنندگان دائمی قهوه در مقایسه با افرادی که قهوه نمی‌نوشند، در خطر کمتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند. پلی‌فنول‌ها و مواد معدنی مانند منیزیم موجود در قهوه می‌توانند اثربخشی انسولین و متابولیسم گلوکز را در بدن بهبود بخشند.
منصوری گفت: کافئین یک محرک است که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارد و می‌تواند واکنش‌های متفاوتی در افراد ایجاد کند. در افراد حساس، می‌تواند معده را تحریک کند، اضطراب یا احساس وحشت را افزایش دهد و خواب را مختل کند.
وی افزود: اگرچه بسیاری از افراد از افزایش موقت انرژی پس از نوشیدنی یک فنجان قهوه اضافی قدردانی می‌کنند اما اندازه‌های زیاد کافئین می‌تواند در برخی افراد موجب تپش قلب ناخواسته شود.
مدیر گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی آبادان گفت: قهوه‌های فیلتر نشده، مانند قهوه‌های فرنچ پرس و قهوه‌های ترک، حاوی دی‌ترپن‌ها هستند؛ ترکیباتی که می‌توانند کلسترول بد (LDL) تری‌گلیسیرید را افزایش دهند.
وی اضافه کرد: قهوه اسپرسو حاوی مقادیر متوسطی از دی‌ترپن‌ها است اما قهوه فیلتر شده (قهوه دم‌کرده قطره‌ای) و قهوه فوری تقریبا هیچ دی‌ترپنی ندارند زیرا فیلتر کردن و فرآوری این نوع قهوه‌ها، دی‌ترپن‌ها را از بین می‌برد.
نقش قهوه در کاهش برخی بیماری‌ها
منصوری افزود: با وجود این عوامل، شواهد نشان می‌دهد که نوشیدن منظم قهوه ممکن است خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی را کاهش دهد. قهوه بدون کافئین نیز این ارتباط را نشان داد به گونه‌ای که مصرف دو فنجان قهوه یا بیشتر، خطر سکته مغزی را 11 درصد کاهش می‌دهد. محققان چنین ارتباطی را با دیگر نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای و نوشابه پیدا نکردند. این نتایج خاص قهوه نشان می‌دهد که اجزای موجود در قهوه غیر از کافئین ممکن است نقش محافظتی داشته باشند.
وی ادامه داد: پلی‌فنول‌های طبیعی موجود در قهوه‌های کافئین‌دار و بدون کافئین می‌توانند به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کنند و استرس اکسیداتیو مخرب و التهاب سلول‌ها را کاهش دهند.
مدیر گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی آبادان گفت: ممکن است، قهوه در برخی افراد فوایدی از نظر عصبی داشته باشد و به عنوان یک داروی ضد افسردگی عمل کند. کافئین ممکن است بر حالات روانی مانند افزایش هوشیاری و توجه، کاهش اضطراب و بهبود خلق و خو تأثیر بگذارد. مصرف متعادل کافئین، کمتر از شش فنجان قهوه در روز، با کاهش خطر افسردگی و خودکشی مرتبط است.
وی افزود: با این حال، در موارد کمی از افراد حساس، مقادیر بالاتر کافئین ممکن است اضطراب، بی‌قراری و بی‌خوابی را افزایش دهد.
این کارشناس تغذیه بیان کرد: قطع ناگهانی مصرف کافئین می‌تواند موجب سردرد، خستگی، اضطراب و بی‌حوصلگی برای چند روز شود و شاید این عوارض تا یک هفته ادامه داشته باشد.
وی بیان کرد: بیماری پارکینسون (PD) عمدتا ناشی از سطح پایین دوپامین است. شواهد محکمی از مطالعات اپیدمیولوژیک وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف بیشتر کافئین با کاهش خطر ابتلا به پارکینسون مرتبط است. در مطالعات حیوانی و سلولی مشخص شده است که کافئین موجود در قهوه از سلول‌های مغز که دوپامین تولید می‌کنند، محافظت می‌کند.
منصوری درباره ارتباط مصرف قهوه و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر هم گفت: در مطالعه CAIDE (عوامل خطر قلبی عروقی، پیری و زوال عقل)، نوشیدن سه تا پنج فنجان قهوه در روز در میانسالی (میانگین سنی 50 سال) در مقایسه با افرادی که قهوه کمتری مصرف می‌کردند، کاهش قابل توجه خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در مراحل بعدی زندگی پس از 21 سال پیگیری را نشان می دهد.
وی اضافه کرد: اثرهای مختلفی در کافئین یا اجزای موجود در قهوه وجود دارد که ممکن است از تشکیل سنگ کیسه صفرا جلوگیری کند. رایج‌ترین نوع سنگ کیسه صفرا از کلسترول ساخته شده است و قهوه ممکن است از تشکیل کلسترول به کریستال در کیسه صفرا جلوگیری کند. ممکن است قهوه انقباضات کیسه صفرا را تحریک کند و جریان صفرا را افزایش دهد تا کلسترول جمع نشود.
مدیر گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی آبادان بیان کرد: همچنین در یک گروه بزرگ، بیش از 200 هزار شرکت‌کننده تا 30 سال تحت نظر بودند، ارتباطی بین نوشیدن مقادیر متوسط قهوه و کاهش خطر مرگ زودرس مشاهده شد. افرادی که روزانه سه تا پنج فنجان قهوه می‌نوشیدند در مقایسه با افرادی که قهوه نمی‌نوشیدند، 15 درصد کمتر به دلایلی از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، خودکشی و بیماری پارکینسون، زود بمیرند.
وی با بیان اینکه قهوه کافئین‌دار و قهوه بدون کافئین نیز فوایدی دارند، افزود: محققان گفته‌اند که ترکیبات زیست‌فعال موجود در قهوه ممکن است با کاهش التهاب و مقاومت به انسولین، موجب پیشگیری از گسترش بیماری باشند.
این کارشناس تغذیه ادامه داد: شواهد زیادی نشان می‌دهد که مصرف قهوه کافئین‌دار خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان‌ها را افزایش نمی‌دهد. در واقع، مصرف سه تا پنج فنجان قهوه در روز به طور مداوم با کاهش خطر ابتلا به چندین بیماری مزمن مرتبط بوده است.
منصوری بیان کرد: با این حال، برخی از افراد ممکن است به دلیل علائمی مانند عصبانیت، اضطراب و بی‌خوابی، مقادیر بالاتر کافئین را تحمل نکنند. به طور خاص، کسانی که در کنترل فشار خون خود مشکل دارند، ممکن است بخواهند میزان مصرف قهوه خود را تعدیل کنند.
وی افزود: همچنین به زنان باردار توصیه می‌شود روزانه کمتر از 200 میلی‌گرم کافئین معادل دو فنجان قهوه مصرف کنند زیرا کافئین از جفت عبور می‌کند و به جنین می‌رسد و با سقط جنین و وزن کم هنگام تولد مرتبط است.
مدیر گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی آبادان گفت: به دلیل عوارض جانبی منفی بالقوه‌ای که برخی افراد هنگام نوشیدن قهوه کافئین‌دار تجربه می‌کنند، اگر قبلا آن را نمی‌نوشیدند، لازم نیست نوشیدن آن را شروع کنند یا میزان مصرف فعلی خود را افزایش دهند زیرا راهکارهای غذایی دیگری برای بهبود سلامت وجود دارد.
وی افزود: اگر فردی به کافئین حساس است، قهوه بدون کافئین گزینه خوبی است و طبق تحقیقات، مزایای سلامتی مشابهی با قهوه کافئین‌دار ارائه می‌دهد.
منثوری گفت: همچنین کالری، شکر و چربی اشباع اضافی موجود در یک نوشیدنی کافی‌شاپی که با خامه زده شده و با شربت طعم‌دار پر شده است، ممکن است هرگونه فواید سلامتی موجود در یک قهوه سیاه ساده را خنثی کند.