پیام آذری - خراسان / «فلسفه عقلانیِ نقد غرب در اندیشه رهبر انقلاب» عنوان یادداشت روز در روزنامه خراسان به قلم جعفر یوسفی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
اگر بخواهیم منظومه فکری آیت‌ا... خامنه‌ای را درباره غرب در یک جمله خلاصه کنیم، باید گفت: ایشان نه دشمنِ غرب است و نه شیفته آن، بلکه منتقدِ عقلانیِ مبانی آن است. این تمایز ظریف اما بنیادین، نقطه آغاز تفاوت میان غرب‌ستیزی و شناخت دقیق از غرب در اندیشه ایشان است. در عصری که هر نقدی از غرب با برچسب ضدیت یا تحجر شنیده نمی‌شود، رهبر انقلاب در موضعی عقلانی و متکی بر تجربه تاریخی ایستاده است. موضعی که هم به شناخت فلسفی غرب متعهد است و هم به بازسازی قدرت معنوی تمدن ایرانی اسلامی می‌اندیشد.
در این نگاه، تمدن غرب صرفاً یک مجموعه صنعتی یا نظام سیاسی نیست، بلکه نوعی جهان‌بینی است که در آن انسان، جای خدا را گرفته است. انسان مدرن، در دستگاه فکری غرب، به خودبسندگی و مصرف فروکاسته شده و حقیقت را به قیمت لذت و قدرت معامله کرده است. رهبر انقلاب از همین نقطه نقد تمدن غرب را آغاز می‌کند، نقدی که البته شامل دستاوردهای علمی و برخی توفیقات حکمرانی آن نیست، بلکه بر مبانی معرفتی و انسان‌شناختی غرب بنا شده است. ایشان با منطق عقلانی، با خودِ عقل مدرن وارد گفت‌وگو می‌شود. از همین‌رو نقدش نه شعاری است و نه هیجانی، بلکه فلسفی، تمدنی و بسیار عمیق است.
آیت‌ا... خامنه‌ای از دهه 40 تاکنون، هم در میدان سیاست و فرهنگ و حتی نظامی با غرب مواجه بوده و هم در عرصه تفکر، آن را موضوع تأمل فلسفی قرار داده است. این دو سطحِ همزمان یعنی تجربه زیسته و کاوش در ساحت اندیشه، به نظام فکری ایشان عمقی داده است که کمتر در سنت روشنفکری معاصر ایران دیده می‌شود. رهبر انقلاب نه در دام ستایش کورکورانه غرب گرفتار شده و نه در چاه نفرت و کینه کور از آن افتاده است، بلکه کوشیده است غرب را بفهمد ولی دقیق بشناسد تا بتواند در مواجهه با آن بهترین تصمیم را بگیرد. این فهمِ انتقادی همان عنصر عقلانی‌ای است که تفکر ایشان را از واکنش سیاسی به اندیشه تمدنی ارتقا می‌دهد.
در بنیان فکری رهبر انقلاب، تقابل اصلی میان انسانِ الهی و انسانِ خودبنیاد است. از همین رو، مواجهه ایران و غرب، صرفاً نزاع قدرت‌ها نیست، بلکه رویارویی دو تفسیر از معنای زندگی است. تمدن غرب در پیِ امنیت بدون معنا برای پیشبرد خواسته‌های صرفا مادی است. تمدن اسلامی در پیِ معنا همراه با عدالت است البته معنایی که از جهان مادّه غافل نیست، بلکه آن را در خدمت رشد انسان قرار می‌دهد. همچنین نگاه مادی غرب با حذف خدا، به شکلی است که هرگونه جنایتی را مثل کشتن 70 هزار انسان در غزه و یا کشته شدن لحظه‌ای 70 هزار انسان در هیروشیما مباح می‌داند.
بازار ![]()
اما تفاوت مهم‌تر آن است که رهبر انقلاب راه عبور از غرب را در تقابل کور نمی‌داند، بلکه در ساختن بدیل عقلانی می‌جوید. تمدن نوین اسلامی در اندیشه ایشان، واکنشی صرفا سیاسی به غرب نیست، بلکه طرحی برای نجات انسان مدرن از بحران معناست. ایشان خواهان بهره‌گیری از علم و نظم غربی است، اما نه با پذیرش مبانی انسان‌شناختی آن. با توجه به نکاتی که بیان شد ، برگزاری همایش‌هایی برای تبیین نگاه عقلانی رهبر انقلاب به تمدن غرب، با چنین عمق معرفتی، می‌تواند محرک نخبگان و دانشگاهیان باشد تا در ادامه این مسیر فکری، به شکل‌گیری این گفت‌وگوی تمدنی در دانشگاه سپس بطن جامعه کمک کند. گفت‌وگویی که شاید بتواند انسان خسته از تمدن مصرفی را دوباره به آرامش عقل و ایمان بازگرداند.