ورود به عصر خودروهای پرنده

پیام آذری - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
فاطمه لطفی| بالاخره آنقدر عمر کردیم که خودروی پرنده هم ببینیم. حالا نه اینکه به این زودی بتوانیم سوار چنین خودرویی شویم اما نان گندم هم اگر نخوریم، دست مردم خواهیم دید.
هفته گذشته خبری منتشر شد که بر اساس آن اولین کارخانه خودرو پرنده جهان تولید آزمایشی خود را در جنوب چین آغاز کرد.
بر اساس این خبر شرکت XPENG AEROHT، زیرمجموعه تولیدکننده خودروهای برقی چینی XPENG، روز دوشنبه گذشته تولید آزمایشی خود را در اولین کارخانه هوشمند جهان آغاز کرد که با رسیدن به تولید انبوه نقطه عطفی در تجاری سازی حمل و نقل نسل جدید خواهد بود.
این کارخانه 120 هزار مترمربعی در منطقه هوانگپو گوانگژو، پایتخت استان گوانگدونگ در جنوب چین واقع شده و پیش از این «ناو هواپیمابر زمینی» اولین هواپیمای برقی جداشدنی از خودرو پرنده ماژولار را به بازار عرضه کرده بود.
این مرکز به گونه ای طراحی شده است که ظرفیت تولید سالانه 10 هزار ماژول هواپیمای جداشدنی را داشته باشد و ظرفیت اولیه آن 5000 واحد خواهد بود. این کارخانه بزرگترین ظرفیت تولید را در بین کارخانه های مشابه خود دارد و پس از اینکه به طور کامل عملیاتی شد، قادر خواهد بود هر 30 دقیقه یک خودروی پرنده را مونتاژ کند.
شرکت XPENG AEROHT هنوز کارش را شروع نکرده، سفارش ساخت 5000 خودرو پرنده را دریافت کرده است و تولید انبوه و تحویل آن برای سال 2026 برنامه ریزی شده است.
این خودروی پرنده یک وسیله نقلیه زمینی شش چرخ به نام «کشتی مادر» و یک وسیله نقلیه برقی قابل جدا شدن با قابلیت برخاستن و فرود عمودی (eVTOL) است.
پرنده eVTOL حالت های پرواز خودکار و دستی دارد. حالت خودکار آن برنامه ریزی هوشمند مسیریابی و نیز برخاستن و فرود با لمس تنها یک دگمه را دارد.
این وسیله نقلیه حدود 5/5 متر طول دارد و با گواهینامه استاندارد رانندگی در جاده های عمومی می توان آن را راند و در فضاهای معمولی پارک شود.
به این ترتیب دنیا وارد عصر خودروهای پرنده می شود. این خودروها مسلماً شکل و شمایل دنیای ما را تغییر خواهند داد و از این پس باید منتظر باشیم جهان آشنایمان به شکل دنیای فیلم های علمی تخیلی هالیوود شبیه تر شود.
زاخاری شاهان، فعال حوزه انرژی های پاک و مدیر وب سایت های کلین تکنیکا و پلنت سیو دات کام، سال گذشته جهان آینده را چنین توصیف کرده بود: «آینده آنقدر روشن است که باید عینک آفتابی بزنیم»!
جهان خودروهای پرنده
وقتی در سال 1885 کارل بنز اولین «کالسکه بدون اسب» را ساخت تاریخ بشر نقطه عطف جدیدی را تجربه کرد و سفرها ارزان تر، سریع تر و راحت تر شد. در سال 1914 اولین هواپیمای مسافربری دنیا، Benoist XIV، ساخته شد و اولین مسافرانش را جابه جا کرد. هرچند نه کالسکه بدون اسب بنز و نه Benoist XIV هیچ شباهتی به آنچه که ما امروز به نام خودرو و هواپیمای مسافربری می شناسیم ندارند، اما سازنده هر دو وسیله حمل ونقل احتمالاً هیچ گاه تصور نمی کردند که روزگاری همتایان قرن بیست ویکمی شان بتوانند این دو وسیله را باهم ترکیب کنند و یک وسیله حمل ونقل بسازنند که همزمان، هم روی جاده در حرکت باشد و هم پرواز کند.
این آرزو در سال 2022 در دُبی به واقعیت پیوست. در این سال XPENG AEROHT، که بر اساس آمار، بزرگترین شرکت تولیدکننده خودروهای پرنده در آسیاست، اولین پرواز خودروی پرنده برقی خود، XPENG X2 را در اسکای دایو دُبی انجام داد. XPENG X2 نسل پنجم ماشین های پرنده است که به طور مستقل توسط XPENG AEROHT توسعه و تولید شده است.
هرچند بر عکس تصور همیشگی، خورشید خودروهای پرنده از شرق طلوع کرد اما غرب هم بیکار ننشسته و می توان حدث زد که چه کسی رقیب چین خواهد بود: ایلان ماسک.
ایلان ماسک اخیراً در پادکست جو روگان به همه این اطمینان را داد که شرکتش خودروی پرنده خواهد ساخت و پروتوتایپ اولیه خودروی پرنده اش را تا پایان سال جاری میلادی رونمایی خواهد کرد. ماسک اطمینان داده آنچه که شرکتش رونمایی خواهد کرد بسیار پیشرفته ، فراموش نشدنی و خاص خواهد بود.
قبل از ماسک هم در ماه سپتامبر شرکت آمریکایی Alef Aeronautics تست اولیه پرواز خودروی پرنده را انجام داد. این خودروی پرنده مدل A نام دارد. مدل A، خودرویی برقی با قابلیت سفر در جاده، تیک آف و فرود عمودی و پرواز در همه جهت است.
به این ترتیب رقابت بسیار فشرده ای آغاز شده است بین شرق و غرب دنیا بر سر خودروهای پرنده و در حالی که اطلاعات خاصی از خودروی پرنده ایلان ماسک منتشر نشده است اما خودروهای رقیب شرقی شان به پرواز درآمده اند.
شرکت چینی Xpeng یک شرکت تابعه دارد به نام آریج Aridge که طبق گزارش الکتریف، می تواند سالانه تا 10 هزار ماشین پرنده تولید کند. شرکت آریج ادعا می کند که اولین کارخانه تولید ماشین پرنده «هوشمند» جهان است و خطوط تولید خودکار برای تولید در مقیاس بزرگ را دارد.
در صفحه لینکدین آریج آمده است: «اولین هواپیمای ما از تاسیسات تولید هوشمند خارج شده و اولین سیستم تولید ماشین پرنده مدرن جهان را به تایید رسانده است.»
بر این اساس، اولین هواپیما برای پروازهای آزمایشی جهت تایید عملکرد، قابلیت اطمینان سیستم و فرآیندهای تولید قبل از تحویل به مشتریان در سال 2026 استفاده خواهد شد.
این سایت تولیدی پنج واحد کلیدی را در خود جای داده است: واحدهای کامپوزیت ، نیروی محرکه، مونتاژ، رنگ و ادغام نهایی. این مرکز از روش های تولید استاندارد مشابه روش های مورد استفاده در تولید خودرو استفاده می کند و در عین حال الزامات قابلیت پرواز را نیز برآورده می کند.
محصولی که این کارخانه تولید کرده نام عجیب «ناو هواپیمابر زمینی» دارد و از دو ماژول تشکیل شده است: یک وسیله نقلیه زمینی و یک واحد هوایی قابل جدا شدن.
ماژول زمینی که برای حمل و شارژ مجدد واحد هوایی استفاده می شود، از یک طرح سه محوره با شش چرخ استفاده می کند. این ماژول می تواند پنج سرنشین را در خود جای دهد و شباهت زیادی به تسلا سایبرتراک دارد. خود واحد هوایی قابلیت حمل دو مسافر را دارد.
این ماژول هوایی یک هواپیمای تمام الکتریکی شش روتوره با بدنه فیبر کربنی و روتورهای دوکاناله است؛ سیستمی که برای کاهش وزن سازه و بهبود کارایی طراحی شده است.
شرکت آریج قصد دارد از اوایل سال 2027 تولید خود در خاورمیانه را آغاز کند. آریج می گوید که تاکنون حدود 7000 پیش سفارش برای خودروی پرنده ماژولار ناو هواپیمابر زمینی دریافت کرده است. شرکت Xpeng اعلام کرده: «XPENG X2 یک ماشین پرنده دونفره است. این ماشین در طول پرواز هیچ گونه دی اکسید کربنی تولید نمی کند و گامی رو به جلو در دستیابی به حمل و نقل سبز شهری است. این ماشین برای پروازهای شهری در ارتفاع کم در آینده مناسب خواهد بود و برای سفرهای شهری کوتاه مدت مانند گشت و گذار و حمل و نقل پزشکی عالی است.»
اما تردیدهایی هم مطرح است: مثلاً در مورد قیمت. کارشناسان اما می گویند فناوری جدید با هزینه بالا شروع می شود و در نهایت قیمت آن کاهش می یابد و به تدریج به دست مردم می رسد. با این حال هنوز هم سوال بزرگی مطرح است: آیا خودروهای پرنده ای مانند این هرگز به سطح تولید بازار انبوه می رسند؟ هواپیماهای کوچک که چنین نشدند. بالگردها هم چنین نشدند. حتی خودروهای معمولی هم گاه چندان برای بسیاری از مردم مقرون به صرفه نمی شوند. آیا قرار است خودروهای پرنده تنها در دسترس افراد بسیار ثروتمند باشند یا قرار است طرحی نو دراندازند؟
اینجاست که بحث اقتصاد این خودروها مطرح می شود.
خودروهای پرنده باری
اگر خودروهای پرنده به تولید انبوه برسند آیا امکان ندارد جاده ابریشم جدید این بار بر فراز شهرها تشکیل شود؟ درحالی که رسانه هاً عمدتا بر تاکسی های هوایی آینده نگر تمرکز دارند که مسافران را بر فراز خیابان های شلوغ شهری جابجا می کنند، انقلابی آرام تر در بخش برخاستن و فرود عمودی الکتریکی در حال وقوع است. خودروهای پرنده باری که خودران هم هستند، اولین مدل های تجاری اقتصادی پایدار را در زنجیره های تامین صنعتی ایجاد می کنند و می توانند موانع بزرگی را که همچنان خدمات مسافربری را زمین گیر می کنند، کنار زنند.
این نقطه عطفی استراتژیک است در حوزه ای که در آن ایمنی عملیاتی، مسیرهای نظارتی و پایداری اقتصادی را می توان بدون بررسی دقیق مسافران انسانی به بوته آزمایش گذاشت.
کارشناسان این صنعت باور دارند که چنین تمایزی عمیقاً اهمیت دارد. عملیات خودروهای پرنده مسافربری نه تنها به گواهینامه فنی، بلکه به اعتماد عمومی نیز نیاز دارد، کالایی که بسیار دست نیافتنی تر از تایید صلاحیت پرواز است. در مقابل عملیات باری محاسبه ریسک اساساً متفاوتی را بررسی می کند، در این بخش نقص مکانیکی فقط کالاها و مبالغ بیمه را تهدید می کند، نه جان انسان ها را.
در دسامبر 2024 اداره هوانوردی غیرنظامی چین گواهینامه تولید اولین خودروهای برقی برخاست و فرود عمودی (eVTOL) جهان با حداکثر وزن برخاست بیش از 1000 کیلوگرم را اعطا کرد. ظرفیت بار این پرنده ها 400 کیلوگرم، برد آنها 200 کیلومتر و سرعت شان 200 کیلومتر در ساعت است.
چرا 400 کیلوگرم؟ چون این وزن یک تعادل محاسبه شده بین کلاس بالگرد و محدودیت های فناوری باتری هاست که در این پرنده ها استفاده می شود.
به تازگی اعلام شده است که شرکت خدمات هوانوردی فالکون 50 فروند پرنده عمودپرواز خودکار (AutoFlight eVTOL)، شامل 15 مدل باری و 35 مدل مسافربری، برای استفاده در امارات متحده عربی سفارش داده است. قرار است اولین دسته از این هواپیماها تا پایان سال جاری از چین تحویل گرفته شوند و در شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) مورد استفاده قرار گیرند.
بر اساس این گزارش در کنار 35 دستگاه پرنده مسافربری AutoFlight V2000EM Prosperity، 15 فروند پرنده باری V2000CG CarryAll نیز برای ماموریت های پشتیبانی نفت و گاز در این کشور مورد استفاده قرار خواهند گرفت. این پرنده ها پس از ورود به ناوگان هوایی فالکون، ناوگان اختصاصی این شرکت متشکل از 19 پرنده بال چرخان را در امارات متحده عربی و کویت تقویت خواهند کرد.
از سویی شرکت Eve Air Mobility قراردادی را با وزارت حمل و نقل و ارتباطات بحرین امضا کرده است برای پرنده های برقی عمودپرواز در این کشور. بحرین طرحی را دارد برای تبدیل این کشور به قطب منطقه برای حمل و نقل هوایی شهری و حوزه اصلی انجام عملیات با پرنده های برقی عمودپرواز.
شرکت Eve Holding (EVEX) که از شرکت عظیم هوافضای Embraer S.A. (ERJ) جدا شده به تازگی قراردادی 250 میلیون دلاری با شرکت Revo برزیل برای فروش 50 دستگاه eVTOL امضا کرده است. این تاکسی های هوایی برای جابه جایی مسافران به فرودگاه ها و از فرودگاه طراحی شده اند تا ترافیک را از سر راه مسافران بردارند و انتظار می رود اولین محموله این وسایل در سه ماهه چهارم سال 2027 تحویل شود.
شرکت های بسیاری به ویژه در ایالات متحده در این حوزه سرمایه گذاری کرده اند. به عنوان مثال شرکت آمریکایی Doroni Aerospace اخیراً 180 میلیون دلار سرمایه گذاری جذب کرده است برای عرضه اولین ماشین پرنده شخصی آمریکا به بازار.
اقتصاد پرنده ها
به طور کلی بازار خودروهای پرنده به سه بخش تقسیم می شود: 1) بر اساس محصول: خودروهای پرنده سرنشین دار، خودروهای پرنده بدون سرنشین؛ 2) بر اساس ظرفیت: خودروی پرنده 2 نفره، خودروی پرنده 3 و 4 نفره، خودروی پرنده 5 نفره؛ 3) بر اساس کاربرد: خودروی نظامی، تجاری یا غیرنظامی.
این خودروها تقریباً در تمامی این بخش های ذکرشده، از جمله کاربردهای نظامی، تجاری و غیرنظامی، پیشرفت های چشمگیری داشته اند. در حوزه نظامی، از این خودروها در درجه اول برای شناسایی، استقرار سریع نیروها و پشتیبانی لجستیکی استفاده می شوند؛ چون در مقایسه با وسایل نقلیه زمینی سنتی، مانورپذیری و سرعت بالاتری دارند. بازیگران کلیدی این بخش بوئینگ و لاکهید مارتین هستند و رشد خود را از طریق سرمایه گذاری در فناوری پیشرفته افزایش می دهند.
در بخش تجاری، کاربرد خودروهای پرنده برای حمل و نقل هوایی شهری و تحویل بار به سرعت در حال افزایش است. شرکت هایی مانند Uber Elevate و EHang در خط مقدم این فناوری هستند و از آن برای کاهش ازدحام بار و بهبود کارایی حمل بار استفاده می کنند.
در بخش غیرنظامی، کاربردها بر حمل و نقل شخصی و سفرهای تفریحی متمرکز هستند و برای مصرف کنندگانی که به دنبال راحتی هستند، جذابیت خواهند داشت. در حال حاضر، به دلیل پتانسیل آن برای تغییر شکل حمل و نقل شهری، محبوبیت حمل و نقل هوایی شهری تجاری بیشتر است. فرصت های فراوانی برای بازیگران در همه بخش ها برای جلب تقاضای بازارهای نوظهور وجود دارد.
کارشناسان حوزه حمل و نقل بر این باورند که افزایش تقاضا برای حمل و نقل سازگار با محیط زیست، رشد بازار خودروهای پرنده را در دوره پیش بینی افزایش خواهد داد.
به عنوان مثال طبق گزارش ماه مارس 2024 شورای خودروهای الکتریکی (EVC) در استرالیا، در سال 2023، خرید خودروهای الکتریکی جدید در استرالیا در مقایسه با سال 2022 بیش از دو برابر شده است و تعداد کل خودروهای الکتریکی در جاده های این کشور را به بیش از 180،000 دستگاه رسانده است.
بنابراین انتظار می رود افزایش تقاضا برای حمل و نقل سازگار با محیط زیست، رشد بازار خودروهای پرنده را هم افزایش دهد.
بر اساس گزارش 2025 «بازار جهانی خودروهای پرنده» اندازه بازار خودروهای پرنده در سال های اخیر به صورت تصاعدی رشد کرده است. هرچند آمارهای جهانی دیگری هم وجود دارد اما بر اساس گزارش 2025 بازار جهانی خودروهای پرنده، این بازار از 205/22 میلیارد دلار سال 2024 به حدود 315/08 میلیارد دلار در سال 2025 رسیده است با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) 53/5 درصد. گزارش «بازار جهانی خودروهای پرنده» این رشد را در دوره تاریخی فعلی به زیرساخت ها، مفاهیم آینده نگرانه و فرهنگ عامه، ملاحظات نظارتی و ایمنی، تحقیقات و سرمایه گذاری پیشگامانه نسبت داده است.
بر این اساس انتظار می رود اندازه بازار خودروهای پرنده در چند سال آینده هم رشد تصاعدی داشته باشد. پیش بینی می شود این بازار در سال 2029 به 1358/13 میلیارد دلار برسد.
اما این رشد مستلزم آن است که تقاضا و پذیرش مصرف کننده وجود داشته باشد، رقابت پذیری تسریع شود، و سرمایه گذاری در بازار، پیشرفت در فناوری باتری، توسعه زیرساخت های فرودگاه ها و ابتکارات حمل ونقل هوایی شهری با توسعه این صنعت همگام شود.
اعداد و ارقام متفاوتی مطرح می شود که با توجه به نوظهور بودن این صنعت طبیعی ا ست. برخی پیش بینی ها از رشد 44/1 درصدی در سال های آینده خبر می دهند. اما کارشناسان بر این باورند که تعرفه های ایالات متحده این صنعت نوظهور را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد.
تعرفه ها بر سازه های کامپوزیتی فوق سبک، ماژول های پیشرانش الکتریکی و سیستم های پرواز خودکار ساخته شده در ژاپن و چین، مستقیماً بر ایالات متحده تاثیر می گذارد و هزینه توسعه راه حل های حمل و نقل هوایی شخصی را افزایش می دهد. از طرفی اثر تعرفه های متقابل و تاثیر منفی این تعرفه ها بر اقتصاد و تجارت جهانی به دلیل افزایش تنش ها و محدودیت های تجاری، گسترده تر احساس خواهد شد.
پذیرش سریع فناوری پیشرفته، بازار خودروهای پرنده را شکل می دهد. شرکت های بزرگی که در بخش خودروهای پرنده فعالیت می کنند، بر پذیرش فناوری پیشرفته ای مانند فناوری پیشرانش الکتریکی توزیع شده (DEP) تمرکز کرده به سرعت در حال توسعه آن هستند. این فناوری در افزایش بهره وری، کمک به برخاستن و معلق ماندن بی صداتر نقش دارد. چنین فناوری ای در خودروهای XPeng دیده می شود. خودروهای پرنده eVToL به گونه ای ساخته می شوند که در حالت رانندگی، عملکردی مشابه یک خودروی معمولی داشته باشد. در حالت پرواز، کنترل با استفاده از فرمان و اهرم دنده سمت راست انجام می شود.
آینده خودروهای پرنده
شاید این سوال مطرح شود که وقتی از سال ها قبل بالگردها اختراع شدند که هم ظرفیت بالایی برای حمل بار و مسافر دارند و هم در این سال ها کاربردهای متنوع نظامی و غیرنظامی داشته اند، چرا باید دنبال ساخت خودروی پرنده باشیم؟ آدام گلدشتاین مدیرعامل شرکت آرچر اوییشن، که پرنده های برقی برخاست و فرود عمودی (eVTOL) تولید می کند در مصاحبه ای با نیوزویک سه مزیت بزرگ این وسایل حمل و نقل را نسبت به بالگردها برمی شمارد: به طور خلاصه «هزینه، ایمنی و سر و صدا».
یک بالگرد کوچک می تواند 80 تا 100 دسی بل صدا تولید کند، که این امر پرواز آنها را در مناطق شهری و به تعداد زیاد غیرعملی می کند. در مقابل، eVTOLها بسیار بی صداتر هستند: پرواز می کنند و هیچ صدایی ایجاد نمی کنند.
به گفته گلدشتاین جنبه ایمنی eVTOLها بزرگترین مزیت آنهاست، زیرا این وسایل نقلیه موتورهای چند ملخه دارند و به گونه ای طراحی شده اند که نقاط شکست بسیار کمی یا صفر داشته باشند. در مقابل، بالگردها به یک تیغه روتور اصلی متکی هستند، به این معنی که نقاط شکست بسیاری دارند و از نظر هزینه هم eVTOLها نسبت به بالگردها مزیت عمده ای دارند، چون الکتریکی هستند و هزینه هایشان بسیار کمتر است.
هرچند چین و تسلا در حال رقابت با هم هستند و هرچند امارات و بحرین به سرعت به دنبال بهره گیری از ظرفیت این وسایل حمل و نقل هستند اما کارشناسان هوانوردی آمریکایی انتظار ندارند که به این زودی شاهد پرواز خودروهای پرنده در آسمان همه کشورها باشند.
از آنجایی که اولین خودروهای پرنده ای که به بازار عرضه می شوند، حتماً دونفره خواهند بود که کمتر شبیه خودرو و بیشتر شبیه پهپاد هستند، کارشناسان می گویند جایی برای چمدان وجود نخواهد داشت و قرار نیست آنچه از یک خودرو در یک مسافرت انتظار داریم به این زودی در خودروهای پرنده هم مشاهده کنیم.
کارشناسان انتظار دارند اولین کاربردهای این خودروها برای حمل بار، انتقال خون، مراقبت های بهداشتی و اعضای بدن باشد. از این رو کارشناسان هوانوردی ایالات متحده پیش بینی می کنند این فناوری پس از سال 2030 به بازار عرضه شود و به طور گسترده مورد استفاده قرار گیرد. اما ادغام خودروهای پرنده با خلبانی خودکار فعلاً به این زودی امکان پذیر نخواهد بود.
آنچه که مسلم است این است که در آینده، داشتن یک خودروی پرنده، نمادی منحصربه فرد از پیشرفته بودن و ثروت خواهد بود، حتی بیشتر از داشتن یک مایباخ یا رولز رویس سفارشی. مسافران نخبه با وسایل نقلیه شخصی خود به آسمان سفر و از ترافیک اجتناب خواهند کرد.
خودروهای پرنده می توانند جایگزین مناسبی برای خودروهای آلاینده باشند. اما به هر حال توسعه این خودروها نیازمند توسعه و به روزرسانی قوانین حاکم بر حمل ونقل کشورهاست. جهان به سرعت در حال تغییر شکل است؛ آنچنان که گاه فرصتی برای درک فناوری ها باقی نمی ماند.
بازار