پیام آذری - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
با نزدیک شدن به موعد برگزاری انتخابات پارلمانی عراق، فضای حاکم بر صحنه سیاسی این کشور مملو از تهدیدها، فشارهای سیاسی و چالش‌های منطقه‌ای، از جمله در زمینه رویارویی میان آمریکا و ایران است. رسانه‌های خارجی گزارش دادند که تنور داغ این انتخابات، بدل به عرصه رقابت بین تهران و واشنگتن برای شکل‌دهی به یک معادله سیاسی جدید در این کشور پس از هفت اکتبر شده است و دو رقیب دیرینه همچنان صحنه سیاسی عراق را عرصه‌ای برای زورآزمایی منطقه‌ای ارزیابی می‌کنند.
همزمان با نزدیک شدن به موعد برگزاری انتخابات پارلمانی سرنوشت‌ساز عراق، فضای سیاسی این کشور شاهد تشدید تحرکات انتخاباتی و رونمایی از شعارها و برنامه‌های تبلیغاتی نامزدهاست. صحنه سیاسی این کشور اکنون به میدان داغ رقابت‌های انتخاباتی تبدیل شده است که در آن، طرح‌ها و نقشه‌های آتی برای جلب نظر رای‌دهندگان که خواستار تحول اقتصادی و سیاسی هستند، به نمایش گذاشته می‌شود. این انتظارات در حالی شکل گرفته است که فضای حاکم مملو از تهدیدها، فشارهای سیاسی و چالش‌های منطقه‌ای، از جمله در زمینه روابط با ایران و آمریکا در فضای جدید منطقه است.
عراق؛ صحنه رقابتی دیرینه
با توجه به اهمیت سیاسی عراق در جایگاه ژئوپلیتیک منطقه، تحلیل‌ها و گزارش‌های کارشناسی درباره ابعاد و گستره تاثیرگذاری انتخابات پارلمانی این کشور بدل به سوژه دندان‌گیری برای رسانه‌های جهان شده است. در همین رابطه، روزنامه عربی‌زبان الاخبار، چاپ بیروت، طی گزارشی به سناریوها و چالش‌های پیش رو در زمینه مهم‌ترین رویداد سیاسی این همسایه غربی ایران پرداخت. این روزنامه نوشت که در بحبوحه آماده‌سازی‌ها برای انتخابات پارلمانی عراق که قرار است در 11 نوامبر برگزار شود، رقابت بین ایالات متحده و ایران برای شکل‌دهی به یک معادله سیاسی جدید در این کشور در حال افزایش است. این در حالی است که تغییرات منطقه‌ای و بین‌المللی اخیر مستقیما بر چشم‌انداز سیاسی عراق تاثیرگذار خواهند بود.
این روزنامه نوشت: تهران به دنبال کمک به تحکیم صفوف متحدان خود در عراق پیش از انتخابات است و در همین رابطه فعالیت‌های دیپلماتیک گسترده‌ای صورت گرفته است، از جمله سفر اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که طی سفر خود با رهبران ائتلاف چارچوب هماهنگی عراق برای بحث در مورد هماهنگی انتخاباتی و متحد کردن صفوف دیدار کرد.
در مقابل، ایالات متحده در اقدامی بی‌سابقه در سال‌های اخیر، به دنبال جداسازی مساله عراق از ایران است. این امر با اعزام مک ساوایا، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به عراق، به بغداد برای تاثیرگذاری بر تشکیل دولت بعدی، تجسم یافت. الاخبار در ادامه گزارش داد که تحلیل‌های سیاسی نشان می‌دهد که واشنگتن ممکن است از دوره دوم نخست‌وزیری محمد شیاع السودانی حمایت کند تا نقش تهران را در روند سیاسی عراق محدود کند. پارلمان عراق مجموعا دارای 329 کرسی است. ترکیب این کرسی‌ها معمولا به این شکل است که حداقل 175کرسی و در صورت مشارکت بالا، حدود 200 کرسی به شیعیان خواهد رسید. سهم اهل سنت معمولا بین 71 تا 95 کرسی است. تاکنون این گروه بیشتر از 95 کرسی کسب نکرده است، اما در شرایط ایده‌آل امکان کسب 100 کرسی هم وجود دارد. این ترکیب نشان‌دهنده جایگاه برتر شیعیان در پارلمان عراق است، گرچه تنوع فهرست‌های انتخاباتی باعث می‌شود که ائتلاف‌ها و توافقات سیاسی، تعیین‌کننده دولت‌های بعدی باشد.
جایگاه السودانی در معادلات
الاخبار در ادامه گزارش داد که نخست‌وزیر فعلی عراق نقشی تاثیرگذار در حفظ تعادل میان هژمونی ایران و آمریکا در سپهر سیاسی عراق دارد. السودانی با وجود حمایت جناح‌های مورد حمایت ایران، به دنبال ایجاد تعادل در روابط عراق با واشنگتن و تهران است. وی از یک سو، در مواجهه با فشارهای آمریکا انعطاف‌پذیری نشان داده و از سوی دیگر مخالفت خود را با تحریم‌های یک‌جانبه غرب علیه ایران اعلام کرده است. در همین رابطه، بغداد الیوم روز ششم آبان گزارش داد که السودانی در اظهاراتی تاکید کرد که ایران کشوری تاثیرگذار است که باید از طریق گفت‌وگوی مستقیم با آن تعامل و همکاری داشت. گفتی است که نخست‌وزیر عراق در عین حال خواستار کنترل سلاح توسط دولت شده است، شعاری که واشنگتن از آن استقبال کرده و جناح‌های مقاومت با آن مخالفند.
این در حالی است که بنا به گزارش خبرگزاری رویترز، در تاریخ 28 اکتبر، در بغداد قرارداد پروژه تاسیس و بهره‌برداری از پایانه شناور ال‌ان‌جی میان وزارت نفت عراق و شرکت آمریکایی «اکسلریت انرجی» با حضور السودانی، معاون وزیر انرژی آمریکا و رئیس این شرکت آمریکایی به امضا رسید، قراردادی که منابع ایالات متحده هدف از آن را، کاستن از وابستگی عراق به ایران در حوزه انرژی معرفی می‌کنند.
ادامه دخالت آمریکا در امور عراق
در همین زمینه، علی الموسوی، یکی از رهبران چارچوب هماهنگی، به الاخبار گفت که دخالت آمریکا در امور عراق قبل از انتخابات، باید به‌عنوان تداوم مداخلات پیشین کاخ سفید در امور داخلی این کشور خوانش شود. وی خاطرنشان کرد که ایران برخلاف واشنگتن، اراده خود را بر عراقی‌ها تحمیل نکرده، بلکه، مانند هر کشور دیگری، به دنبال دستیابی به منافع خود بوده است. از سوی دیگر، صباح عطوان، محقق علوم سیاسی، معتقد است که ایالات متحده به تلاش‌های خود برای کاهش نفوذ ایران در عراق و منطقه، به‌ویژه پس از تحولات اخیر در نوار غزه، ادامه خواهد داد. وی در گفت‌وگو با این روزنامه چاپ بیروت افزود که واشنگتن به دنبال حمایت از نیروهای سیاسی غیروابسته به ایران است تا تشکیل دولتی را تضمین کند که با منافع استراتژیک آن همسو باشد.
این در حالی است که در بحبوحه پویایی‌های سیاسی پیچیده‌ای که در آستانه انتخابات در عراق در حال وقوع است، برخی کارشناسان نسبت به عواقب منفی مداخلات دیگر کشورها از جمله آمریکا در وضعیت سیاسی این کشور و اثرات آن برای ژئوپلیتیک منطقه هشدار می‌دهند.
در این رابطه، احمد النعیمی، نویسنده و فعال سیاسی، در گفت‌وگو با الاخبار عنوان کرد که عراق در حال تجربه یک تعامل پیچیده بین قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است که آن را به عرصه‌ای برای تسویه‌حساب بین دولت‌ها تبدیل می‌کند. وی خاطرنشان کرد که تهران با حمایت از جناح‌های سنتی خود سعی در حفظ نفوذ خود دارد، درحالی‌که واشنگتن با حمایت از نیروهای سیاسی مقابل ایران به دنبال کاهش این نفوذ است. این تحلیلگر افزود: این درگیری چالش‌های بزرگی را برای عراق در حفظ حاکمیت و استقلال تصمیم‌گیری سیاسی خود ایجاد می‌کند.
در همین راستا، احمد الانصاری، عضو مرکز «عراق فردا»، گفت که تاثیرگذاری درهم‌تنیده ایران و ایالات متحده در عرصه سیاسی عراق می‌تواند تاثیرات فراگیری داشته باشد. الانصاری گفت که انتخابات پیش رو، نشان‌دهنده یک نقطه عطف در تعیین هویت سیاسی عراق طی سالیان آینده است. وی تاکید کرد که دخالت فزاینده از سوی ایالات متحده، نشان‌دهنده وضعیت بی‌ثباتی سیاسی است که عراق از آن رنج می‌برد. این تحلیلگر بر لزوم تقویت توانایی نیروهای سیاسی عراق در غلبه بر این دخالت‌ها و تلاش برای منافع کشور، فارغ از دستورالعمل‌های خارجی، تاکید کرد.
جایگاه متزلزل عراق
تحولات سیاسی در عراق در حالی پیش می‌رود که برخی تحلیل‌ها حاکی از آن بوده که این کشور که زمانی نامش با بمب‌گذاری‌های انتحاری و داعش گره خورده بود، در وضعیت پایدار قرار ندارد. مجله آتلانتیک طی گزارشی به تاریخ 28 اکتبر عنوان کرد که سال‌ها تنش سیاسی و گرفتاری میان نزاع قدرت‌های منطقه‌ای و خارجی سبب شده که این کشور به مقوله ثبات به‌عنوان رویایی بنگرد که دسترسی به آن چه‌بسا چندان آسان نباشد.
در گزارش آتلانتیک آمده است: بزرگراه منتهی به فرودگاه بین‌المللی بغداد، پس از حمله سال 2003 ایالات متحده، به عنوان خطرناک‌ترین بزرگراه جهان شناخته می‌شد. اما اکنون این بزرگراه با آسمان‌خراش‌ها و برج‌های آپارتمانی بلندمرتبه احاطه شده است. پل‌ها و روگذرهای جدیدالتاسیس، ترافیک بدنام شهر را کاهش داده‌اند. اما بسیاری از عراقی‌ها نگرانند این آرامش دوام نیاورد.
با توجه به روابط تاریخی میان ایران و عراق و همچنین تحولات چند ماه گذشته، ازجمله تجاوز 12روزه اسرائیل و آمریکا، به نظر می‌رسد عراق همچنان عرصه رقابت بر سر نفوذ است؛ از یک سو، این کشور همچنان نیازمند مراودات اقتصادی با ایران در حوزه‌هایی چون انرژی است و از سوی دیگر دونالد ترامپ همچنان به تلاش برای تشدید تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران ادامه می‌دهد.
آتلانتیک افزود: اکنون انتخابات نزدیک است؛ عراقی‌ها در 11نوامبر برای پارلمان جدید رای خواهند داد و محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر فعلی این کشور، از چشم‌انداز آرامش و رفاه نسبی کشور سخن می‌گوید. نماد مبارزات انتخاباتی او یک جرثقیل است که نمایانگر رونق ساخت‌وساز در سال‌های اخیر است. وی در طول سال گذشته بیش از 1میلیون کارمند دولت استخدام کرده و بحران بیکاری کشور را رفع کرده است (و البته دولت را در معرض خطر ورشکستگی بیشتری قرار داده است). اما در کنار این روحیه خوش‌بینانه، نگرانی‌هایی وجود دارد که عراق می‌تواند بار دیگر به میدان نبرد بین ایالات متحده و ایران تبدیل شود.
فرصت آنچنانی تا برگزاری انتخابات پارلمانی عراق باقی نمانده است و باید منتظر ماند و دید که رقابت‌ها و نزاع‌های پیش رو چه آینده‌ای برای این کشور ترسیم خواهد کرد و این تحولات چه تاثیری بر روابط دیرینه بغداد-تهران خواهد گذاشت.
بازار ![]()