بزرگنمايي:

پیام آذری- هریک از متخصصان اتریشی، روسی، فرانسوی، ژاپنی، آلمانی و آمریکایی فسیل‌هایی را به عنوان سوغات مراغه با خود برده‌ و پس از توسعه علم دیرینه‌شناسی کشورشان، آنها را در معرض دید قرار داده‌اند؛ بدون آنکه مطالعه آنان نفعی برای ایران و حتی مراغه داشته باشد.

شاید تداوم همین سوءاستفاده خارجی‌ها از ظرفیت دیرینه‌شناسی ایران باعث شده بود که تا دهه 1380 شمسی حتی متخصصان داخلی هم نسبت به اهمیت منطقه فسیلی مراغه به صورت کامل واقف نبودند، زیرا تا آن زمان نتایج مطالعه‌های سیستماتیک، چینه‌شناسی فیزیکی، رسوب‌شناسی، بیوستراتیگرافی، بیوکرونولوژی، پالئواکولوژی و تعیین سن رادیومتریک فسیل های یافته شده در این منطقه در اختیار ما قرار نداشت.

تا اینکه مطالعات پایه‌ای سازمان حفاظت محیط زیست و موزه تاریخ طبیعی ایران در دهه 80 شمسی به دستارودی از جنس تکیه بر توان داخلی در نظام مقدس جمهوری اسلامی تبدیل و معلوم شد که چرا منطقه فسیلی مراغه «بهشت دیرینه‌شناسان جهان» است. 

 اطلاعات به دست آمده از  این مطالعات، به گفته کارشناسان از سال 1393 تا 1397 در سطح جهانی انتشار یافت، اطلاعاتی که برای دیرینه‌شناسان جهان تازگی اندکی داشت، اما از پنهان کاری آنان پرده کنار زد.

غلامرضا زارع، دبیر اجرایی دومین همایش ملی «تنوع زیستی دیرینه» و پانزدهمین همایش انجمن دیرینه‌شناسی ایران که خرداد سال 1401 به میزبانی مراغه برگزار خواهد شد، می‌گوید: دیرینه‌شناسانی که روی فسیل‌های منطقه مراغه مطالعه کرده بودند، حتی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی و دوران جنگ تحمیلی از نام ایران در مقاله‌هایشان استفاده نمی‌کردند.

به گفته وی هرآنچه که در عمل برای «بهشت دیرینه‌شناسان جهان» اتفاق افتاد، حاصل همان مطالعاتی است که سازمان محیط زیست با همکاری دانشگاه هلسینکی انجام داد؛ اگرچه برخی از آنها نیمه‌کاره است و به تخصیص اعتبار نیاز دارد اما بی‌شک دستاوری ارزشمند از نظام اسلامی است.

وی اضافه کرد: تحت تاثیر این مطالعات موزه صحرایی در دره «گرگ» راه افتاد و هزار و 26 هکتار از اراضی اطراف رودخانه مردق از روستای مردق تا روستای آغاجری به عنوان منطقه اثر طبیعی ملی فسیلی مراغه معرفی شد.

به گفته وی مطالعات چینه‌شناسی، پالئومغناطیس شناسی، سن‌سنجی مطلق و شروع به کار مرکز تحقیقات فسیل‌شناسی کشور در مراغه نیز به عنوان نتایج مطالعات داخلی، دستاوردهای بی‌بدیل انقلاب اسلامی در بهشت دیرینه‌شناسان جهان محسوب می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز و مجری طرح «شناسایی فسیل با هوش مصنوعی» برای نخستین‌بار در سطح جهان نیز در مورد مطالعاتی که در دهه 1380 با محوریت سازمان محیط زیست انجام شد، می‌گوید: طی کاوش سال 2004 در مراغه تحت نظارت موزه تاریخ طبیعی ایران، فسیل­‌های بسیار غنی کاوش شد که شامل بقایای کاملاً غیرمنتظره از فسیل نخستی‌ها (primates) بود.  

دکتر اکبر سهرابی اظهار داشت: در مطالعات انجام گرفته توسط دکتر پورابریشمی در سال 1384 تعداد زیادی آثار فسیلی با ارزش عاج ماستودونت، فک بالایی کرگدن، جمجمه گوشتخواران، آرواره زرافه، فک و دندان اسب‌ها، و دندان میمون کشف شد.

وی افزود: از جمله فسیل‌های یافت‌شده در سال 1384 می‌توان به فسیل زرافه از نوع جمجمه بولینیا آتیکا (Bohliniaattica) و ساموتریومبویزیری (Samotheriumboissieri) اشاره کرد و به این نکته توجه داشت که نمونه‌های بولینیااتیکای استخراج شده از مناطق مقدونیه، از پیکرمی یونان و بلغارستان یا کامل نبود یا شکستگی داشت.

وی ادامه داد: ثبت شدن نام منطقه فسیلی مراغه به عنوان اولین اثر ملی طبیعی فسیلی ایران با بالاترین رده حفاظتی محیط زیست و به عنوان بهشت فسیل‌شناسان جهان، از دیدگاه‌های فراوان از جمله به لحاظ مطالعات علمی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. 

وی بیان کرد: نتایج حاصل از مطالعات زیست شناختی، فیلوژنیکی، پالئواکولوژیکی، پالئوکلیماتولوژیکی و پالئونتولوژی می‌تواند در بالا بردن سطح علوم زمین و دیرینه‌شناسی در کشور، و همچنین پیشبرد اهداف بزرگترین واقع شود.

به گفته وی راه‌اندازی بزرگترین موزه تاریخ طبیعی و موزه ی صحرایی و همچنین مرکز مطالعات فسیل‌شناسی مهره داران در خاورمیانه نقش به‌سزائی در اهداف برنامه‌های توسعه‌ای کشور و به ویژه استان خواهد داشت.

 نظام مقدس جمهوری اسلامی نه تنها دستاوردهای بی‌بدیلی برای بهشت دیرینه‌شناسان جهان به همراه داشته، بلکه بازگرداندن فسیل‌های منطقه مراغه از اقصی نقاط جهان به کشورمان را هم در دستور کار قرار داده است.

منطقه مراغه یکی از مهمترین مناطق دنیا از نظر فسیلی محسوب می‌شود و فسیل‌های مهره‌داران استخراج شده از این منطقه همراه با فونای پیکرمی و ساموس در یونان یکی از برجسته‌ترین فونای زمانی میوسن فوقانی است؛ سازند مراغه شامل رسوبات مردابی، رودخانه‌ای، دریاچه‌ای و دشت سیلابی بوده و دارای گسترش زیادی در دامنه سهند است.

با توجه به وجود فسیل‌هایی مانند انواع هیپاریون‌ها در این منطقه و مقایسه آنها با فسیل‌های دیگر مناطق جهان، سازند مراغه سن میوسن پسین یعنی 7.5 تا 12.5 میلیون سال را نشان می‌دهد؛ از دیگر فسیل‌های مراغه نیز می‌توان به انواع فیل، کرگدن، زرافه، آنتیلوپ، و نخستیان (پریمات‌ها) اشاره کرد.