بزرگنمايي:
پیام آذری- شرکت‌های دانش‌بنیان که این روزها زیاد از آنها می‌شنویم؛ شرکت‌هایی
هستند که با توسل به نیروی انسانی ماهر و دانش‌آموخته دانشگاهی و با
استفاده از فناوری سطح بالا به محصول و در نتیجه ثروت می‌رسند.
هر چند طی سال های اخیر خبرهای بیشتری از فعالیت شرکت های دانش بنیان
در ایران می‌شنویم، قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و
تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر سیزده ماده و شش تبصره پنجم آبان
1389 جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تایید
شورای نگهبان همان سال به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد و سال 1392 اولین
فهرست از شرکت‌های دانش بنیان به تصویب کارگروه ویژه رسید.
امروز شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست
جمهوری به حدود 6600 شرکت رسیده که این شرکت ها بر اساس ماهیت و
فعالیت‌شان، به دو گروه شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی و نوپا و
دانش‌بنیان‌های نوپا یا تولیدی نیز بر اساس نوع فعالیت، پیچیدگی و اهمیت
فناورانه در 3 گروه نوع یک، نوع دو یا نوع 3 دسته بندی شده‌اند.
شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های گوناگون فناوری از جمله فناوری
زیستی، کشاورزی، صنایع غذایی، دارو، فرآورده‌های پیشرفته تشخیص و درمان،
مواد پیشرفته، محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین‌آلات پیشرفته،
تجهیزات پزشکی، برق، الکترونیک، فوتونیک، مخابرات، فناوری اطلاعات و
ارتباطات، نرم‌افزارهای رایانه‌ای و خدمات تجاری‌سازی بیش‌ترین حجم از
تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان را ارائه می‌دهند.
در حالی که سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور در سال 1389، حدود
2 هزار میلیارد ریال بود در سال 1400 میزان فروش شرکت‌های دانش‌بنیان از
900 هزار میلیارد فراتر رفت که رشدی بیش از 450 درصدی را نشان می‌دهد.
با وجود این، میزان موفقیت این شرکت ها و اشتغال زایی آنها با توجه به
توان اقتصاد داخلی کشور هنوز کافی نیست و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر
انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز سال 1401، سال جدید را سال «تولید؛
دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نام گذاری و بر تولید دانش‌بنیان و متکی بر
دانش و پیشرفت های علمی و همچنین تولید اشتغال‌آفرین تاکید کردند.
شرکت های دانش بنیان که عمدتا با ابتکارها و سرمایه‌گذاری‌های فردی
کار خود را آغاز می‌کنند در ادامه حتی با وجود برخورداری از تسهیلات مختلف
با مشکلاتی هم در زمینه های مختلف از اعطای مجوز تا دشواری های صادرات
محصولات و غیره روبرو هستند. پرونده خبری دانش‌بنیان‌ها؛ چالش‌ها و
دستاوردها پای صحبت فعالان این شرکت‌ها در حوزه های مختلف نشسته است.
مهندس بابک صفروند رییس هیات مدیره و مسئول فنی شرکت تابش انور آذربایجان در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا
در مورد فعالیت این شرکت مستقر در مرکز رشد دانشگاه علوم پزشکی تبریز
اظهار داشت: ما از حدود سه سال قبل ست‌های معاینه را شامل اتوسکوپ (معاینه
گوش)، افتالموسکوپ (معاینه چشم) و چراغ معاینه (دهان و پوست) تولید و یک
سال است که مجوزهای لازم را اخذ و محصول را تجاری‌سازی کرده‌ایم.
وی ادامه داد: این شرکت به عنوان واحد فناور تجاری ساز برتر دانشگاه
علوم پزشکی تبریز معرفی شده است و در مرحله دانش بنیان شدن هستیم. امروز و
بعد از یک سال تولید انبوه این ست‌های معاینه، تقریبا 10 درصد بازار کل
کشور را در دست گرفته‌ایم.
صرفه‌جویی ارزی با بومی‌سازی ست‌های معاینه
صفروند افزود: این اولین بار است که ست های معاینه توسط یک
شرکت داخلی ایرانی به تولید انبوه می‌رسد. قیمت نمونه خارجی سه برابر قیمت
محصولات ماست که از نظر کیفیت هم‌رده نمونه‌های آمریکایی و آلمانی است. ضمن
اینکه ما خدمات پس از فروش و تعمیر قطعات را تا 10 سال ارائه می کنیم، ولی
در مورد محصولات خارجی خدمات پس از فروش ممکن نیست.
وی در مورد قطعات این محصولات و بومی‌سازی شدن آنها نیز توضیح داد:
بیش از ٨٠ درصد قطعات این محصولات را ما تولید کرده‌ایم و مواد آن را از
محصولات خام یا از بازار ایران تهیه می کنیم.
رییس هیات مدیره شرکت تابش انور آذربایجان که در نمایشگاه مدوفارم
1401 (20 تا 23 اردیبهشت) نیز حضور داشت، در مورد میزان اشتغال‌زایی در این
شرکت گفت: در این واحد 13 نفر در کارگاه و با احتساب بقیه بخش ها در مجموع
20 نفر مشغول به کار هستند. دورنمای ما جذب 100 نفر تا سه سال آینده است.
بیشتر نیروهای شرکت ما در رشته مهندسی پزشکی تحصیل کرده اند ولی
نیروهایی هم داریم که در رشته مهندسی برق دانش آموخته شده اند و پزشکان
متخصص داخلی و گوش، حلق و بینی هم برای انجام آزمایش‌های بالینی با ما
همکاری دارند.
وی در مورد چالش‌های پیش روی توسعه این محصولات اظهار داشت: برای
محصولات از اداره تجهیزات پزشکی و غذا و دارو مجوز گرفتیم. البته چون کالا
پزشکی است و حساسیت دارد و فقط تولید مهم نیست، باید استانداردهای لازم
برای هر محصولی اخذ شود.
صفروند ادامه داد: معتقدیم کسب این مجوزها لازم است؛ همه استانداردها
را گرفتیم ولی چون از هر آزمایش مطلع بودیم و می دانستیم چیست، مجوز گرفتن
سخت نبود و به مرور مجوزها را در هر مرحله به دست آوردیم. به طور کلی تولید
در حوزه تجهیزات پزشکی مانند صنف های دیگر نیست که بعد از تولید به سرعت،
بتوان آن را فروخت و در زمینه فروش نیز موانعی وجود دارد.
رییس هیات مدیره شرکت تابش انور آذربایجان در مورد صادرات این محصولات
نیز گفت: ما تا سال ١٤٠٢ قصد داریم روی بازار ایران کار کنیم و حداقل ٣٠
درصد بازار ایران را به دست آوریم، بعد از این و از ابتدای سال ١٤٠٣ برای
صادرات و بین المللی کردن محصول دنبال پروانه صادرات و ورود به بازارهای
جهانی خواهیم بود.
حمایت کمرنگ از تولید داخلی
وی در مورد اینکه دولت چه کاری برای تسهیل شرایط شرکت های دانش بنیان و
واحدهای فناور می‌تواند انجام دهد، خاطرنشان کرد: به طور کلی حمایت از
تولید در ایران به معنای واقعی کم است؛ اما حمایت از فروش یعنی وقتی محصولی
تولید شد، تا حدودی انجام می شود. در واقع وقتی دانشمند جوانی ایده و طرحی
در ذهنش دارد، به دلیل اینکه از او به اندازه کافی حمایت نمی شود، به
نتیجه نمی رسد.
صفروند ادامه داد: افرادی هم که سرمایه گذاری می کنند و قصد خرید را
ایده دارند، پول زیادی به دانشمندی که ایده داشته است، نمی‌دهند یا شرکت
های سرمایه گذار می خواهند ایده را به کلی از آنِ خود کنند و با پول کمی آن
را خریداری می کنند. برخی محققان جوان هم ترجیح می دهد ایده را پیش خودشان
نگه دارند که معمولا در ذهن آنها می ماند و قدیمی و بی فایده می شود.
وی در مورد وام های صندوق های مختلف و شرکت های سرمایه گذار
نیز اظهار داشت: این صندوق ها و شرکت ها هم معمولا ضمانت هایی می خواهند که
اگر کسی تازه فعالیت خود را شروع کرده باشد و پیشینه کار تجاری نداشته
باشد، نمی تواند از این وام ها استفاده کند.
پول نقد، فسادآور است
مسوول فنی شرکت تابش انور آذربایجان پیشنهاد داد: بهتر است کمیته ای
باشد و اگر کسی واقعا ایده مفیدی دارد، از او بدون اینکه تسهیلات مالی داده
شود، حمایت کند.
مثلا اگر فرد دارای ایده، نیاز به دستگاه یا فضای کار داشت، به او
داده شود و تا وقتی محصولش به تولید برسد، این دستگاه در اختیارش باشد.
وقتی هم که به هر دلیلی فعالیتش متوقف یا بی‌نیاز از حمایت شد، این دستگاه
از او گرفته و به دولت بازگردانده شود.
وی خاطرنشان کرد: حمایت های غیرمالی از حمایت مالی بهتر است؛ زیرا پول
نقد موجب فساد می شود. گاهی هم دانشمندان جوانی که وام گرفته‌اند،
نتوانستند طرح خود را به نتیجه برسانند و فقط زیر بار قرض می روند. ما از
حمایت‌های دانشگاه علوم پزشکی تبریز و مرکز رشد این دانشگاه رضایت داریم
ولی منابع مالی دانشگاه برای حمایت از تولید کافی نیست و انتظار حمایت های
بیشتر و واقعی از جانب نهادهای متولی است.