پیام آذری - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سال 1962، زمانی که شوروی موشک‌های هسته‌ای خود را در کوبا مستقر کرد، جهان گرفتار کابوس یک مواجهه اتمی تمام‌وکمال در مقیاس کلان شد. با توجه به شدت تنش‌ها در دوران جنگ سرد، کمتر کسی به حل بحران مذکور امید داشت. اما اکتبر همان سال، رابرت اف. کندی، رئیس‌جمهور وقت آمریکا و نیکیتا خروشچف، رهبر اتحاد جماهیر شوروی، به گفت‌وگو میدان دادند و جهان را از یکی از فاجعه‌بارترین پتانسیل‌ها برای نابودی رهانیدند.
جهان بار دیگر در لحظه 1962 قرار گرفته است و این بار جمع کثیری از بازیگران درگیر یک بحران منطقه‌ای با ابعاد جهانی هستند که پای ایران را نیز به میان کشیده است. توافق صلح غزه و میزبانی شرم‌الشیخ از کشورهای عربی، اسلامی و اروپایی، نظام بین‌الملل را در آزمون تصمیم‌گیری قرار داده و ناظران مجددا به برقراری صلح در خاورمیانه امید بسته‌اند.
بناست روز دوشنبه 13 اکتبر در شرم‌الشیخ مصر نشستی برای امضای توافق‌نامه صلح میان رژیم صهیونیستی و جنبش مقاومت حماس برگزار شود. این نشست میزبان شماری از رهبران جهان از جمله کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا و امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه خواهد بود. اما پرسشی که بسیاری از خود می‌پرسند این است که عواقب و نتایج این صلح برای ایران چه خواهد بود؟
دعوت از ایران برای حضور در مصر
در همین رابطه، گمانه‌زنی‌ها درباره حضور نماینده‌ای از ایران برای حضور در این نشست بالا گرفت. روز یکشنبه 20 مهر، یک رسانه آمریکایی مدعی شد که آمریکا از ایران برای حضور در نشست شرم‌الشیخ درباره غزه دعوت کرده است. آکسیوس به نقل از یک منبع نوشت که آمریکا از ایران دعوت کرده است تا در نشست صلح که برای پایان دادن به جنگ غزه در شرم‌الشیخ برگزار می‌شود، شرکت کند. این در حالی است که تا زمان نگارش این گزارش، خبرگزاری فارس در خبری نوشت: تاکنون تصمیم قطعی درباره سفر ایران به مصر در دولت گرفته نشده و در جلسه‌ای که امروز (یکشنبه) بعدازظهر تشکیل می‌شود رئیس‌جمهور دراین‌باره تصمیم‌گیری می‌کند. پیش‌تر خبرگزاری تسنیم با قاطعیت از عدم حضور نماینده‌ای از ایران در این نشست خبر داد. با‌این‌حال جامعه کارشناسی معتقد است حضور ایران در این نشست منطقه‌ای می‌تواند واجد برخی فرصت‌ها باشد. حتی سطح مشارکت پایین ایران هم می‌تواند نشان‌دهنده همراهی ایران با رویکرد منطقه‌ای درخصوص ایفای حقوق مردم فلسطین باشد.
ایران پیش‌تر و در اوایل آذرماه سال 1383 در اجلاسیه مشابهی از قضا در شرم الشیخ شرکت کرده بود. اجلاس بین‌المللی 2روزه عراق که در شهر ساحلی شرم الشیخ در شرق مصر و جنوب صحرای سینا برگزار شد و مقاماتی از اردن، کویت، عربستان سعودی، سوریه، ترکیه، مصر، اعضای شورای امنیت از جمله آمریکا، سازمان ملل، کشورهای گروه هشت، دبیران کل سازمان ملل متحد، اتحادیه عرب، اتحادیه اروپا و سازمان همکاری اسلامی در آن حضور داشتند. این اجلاس چند ماه پس از اشغال عراق توسط آمریکا برگزار شد.
پیام‌های حضور ایران
برخی تحلیلگران معتقدند عاقلانه‌ترین تصمیم برای تهران، حضور فعال در این نشست خواهد بود؛ زیرا: اسرائیل در این اجلاس حضور ندارد، مشارکت ایران نشانه‌ای از همگرایی و همکاری با همسایگان خلیج فارس است، این حضور پیام روشنی دارد که ایران بخشی از راه‌حل صلح منطقه است، نه مانع آن، و فرصتی دیپلماتیک برای کاهش تنش و احیای گفت‌وگوها فراهم می‌کند. اشتباهی که دولت بوش پدر با دعوت نکردن ایران به کنفرانس مادرید در سال 1993 مرتکب شد، ترامپ تکرار نکرده است و همین امر، به مشروعیت و جایگاه منطقه‌ای ایران اعتبار بیشتری می‌بخشد.
بازتعریف معادلات خاورمیانه
نشست صلح غزه و رابطه آن با معادلات فعلی ژئوپلیتیک منطقه از جمله وضعیت ایران، یکی از محورهای تحلیلگران و رسانه‌های جهان طی روزهای اخیر بوده است. در این زمینه، العربی الجدید به تاریخ 11 اکتبر طی یادداشتی عنوان کرد که توافق بین حماس و رژیم صهیونیستی بیش از هر چیز می‌تواند معادلات منطقه‌ای را دستخوش تغییر کند. این پایگاه خبری در گزارش خود نوشت: توافق شرم‌الشیخ بین حماس و اسرائیل فراتر از یک آتش‌بس صرف در نوار غزه است و معادلات کل خاورمیانه را بازتعریف می‌کند، به‌گونه‌ای که بازتاب‌های آن در طول زمان، قدرت‌های منطقه‌ای مختلف و موازنه قوا را به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در ادامه این گزارش آمده است: تا جایی که به ایران مربوط می‌شود، توافق شرم‌الشیخ صرفا یک رویداد گذرا نیست، بلکه می‌تواند شمشیری دولبه باشد که آینده ثبات یا تنش در منطقه را تعیین می‌کند. از یک سو، می‌توان گفت آنچه در مورد غزه رخ داد، پایان بازی نیست، بلکه آغاز رویدادهای متعاقب در مکانی دیگر است. با فروکش کردن جنگ غزه، واشنگتن و تل‌آویو احتمالا تمرکز خود را مجددا بر مساله ایران معطوف خواهند کرد و ابزارهای فشار را تقویت می‌کنند.
آنچه این سناریو را تقویت می‌کند این تصور است که توافق شرم‌الشیخ راه را برای فاز گسترده‌تری از عادی‌سازی روابط در منطقه از طریق توافق‌های ابراهیم و صلح اقتصادی هموار کند، مسیرهای آمریکایی که هدف آنها کمرنگ کردن نقش ایران از معادلات منطقه‌ای و بازتعریف مفهوم امنیت در خاورمیانه است.
در همین رابطه، واشنگتنپست به نقل از اسناد افشاشده آمریکا گزارش داد که برخی کشورهای عربی همزمان با محکوم‌کردن جنگ اسرائیل در نوار غزه، برای مقابله با ادعای واهی تهدید ایران به طور مخفیانه همکاری امنیتی با ارتش اسرائیل را گسترش دادند که البته این همکاری در پی حمله اسرائیل به نشست سران حماس در قطر با بحران مواجه شد. قرائت گزارش واشنگتنپست در سایه تحولات فعلی حاکی از آن است که یکی از سناریوهای موجود پس از معادلات شرم‌الشیخ، افزایش فشار غرب بر ایران خواهد بود.
پیشران دیپلماسی با ایران
با این همه، العربی الجدید روایتی خوش‌بینانه‌تر نیز ارائه می‌دهد. این رسانه در ادامه عنوان کرد که توافق شرم‌الشیخ ممکن است انگیزه مضاعفی به ترامپ برای ازسرگیری دیپلماسی با ایران بدهد. بر این اساس، رئیس‌جمهور آمریکا که آتش‌بس را در بحبوحه بن‌بست کنونی خود در مورد ایران و اوکراین، بزرگ‌ترین دستاورد قابل عرضه می‌بیند، درک می‌کند که ازسرگیری مذاکرات با تهران می‌تواند دستاوردی مضاعف، دست‌کم در بُعد رسانه‌ای، برای او و تیمش به همراه داشته باشد.
این گزارش در ادامه عنوان کرد: این سناریو، در صورت تحقق، توانایی او برای کشاندن ایران به میز مذاکره را اثبات کرده و وجهه او را به‌عنوان یک معامله‌گر بزرگ تثبیت می‌کند. از این منظر، بیانیه او مبنی بر اینکه ایران نیز به صلح در منطقه خواهد پیوست، به‌همان اندازه که حاوی تهدید بوده حاکی از تمایل آمریکا برای بازگشت به دیپلماسی با تهران نیز هست.
العربی الجدید در ادامه افزود: تهران آگاه است که واشنگتن ممکن است تلاش کند از لحظه آرامش در غزه برای آغاز فاز جدیدی از فشار که در لفافه لفاظی‌های دیپلماتیک نرم پنهان شده است، بهره‌برداری کند. بنابراین، می‌توان گفت توافق شرم‌الشیخ همزمان یک دستاورد و یک تهدید برای ایران است. این توافق، جلوی یک جنگ نابودگر را گرفت که متحد فلسطینی ایران با فعال ماندن از آن پیروز بیرون آمد. در عین حال، این معاهده پویایی‌هایی را به حرکت درمی‌آورد که می‌تواند تنش‌ها با تهران را به فاز جدیدی سوق دهد و به طور بالقوه دامنه استراتژیک آن در منطقه را محدود سازد.
مانع اصلی مذاکرات
با تمامی این اوصاف، آنچه بار مضاعفی به تمامی این تحولات می‌افزاید، رویکرد ضدونقیض دائمی ایالات متحده در قبال میدان دادن به دیپلماسی است. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، روز شنبه 19مهرماه بار دیگر تاکید کرد که دولت فعلی آمریکا نشان داد مرتب مواضع و ادعاهایشان تغییر کرده است و در مذاکرات با ایران، این مساله به‌عینه تجربه شد.
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در رابطه با برگزاری نشست صلح غزه در شرم‌الشیخ گفت که جمهوری اسلامی همواره از هر طرح و اقدامی که منجر به توافق جنایات و نسل‌کشی علیه مردم غزه شود، حمایت می‌کند. وی در ادامه بیان کرد: همیشه در همه مجامع بین‌المللی و روابط دوجانبه بر این تاکید کردیم که باید اقداماتی اتخاذ شود که جلوی جنایتکاران گرفته شود. از هر طرحی که باعث توقف جنایت شود حمایت کردیم.
به نظر می‌رسد رسانه‌ها و تحلیلگران همگی تاکید دارند که توقف تنش‌ها در اراضی اشغالی فرصتی برای ایران و غرب فراهم می‌کند تا بتوانند به اختلاف‌ها به شکل و شمایل مدنظر خود پایان دهند. با این همه، مشخص نیست که این رویکردها در نهایت به کدام سمت و سو کشیده شده و آیا باید منتظر فوران مجدد درگیری‌ها باشیم یا آنکه می‌توان امیدوار بود که توافق‌نامه شرم‌الشیخ آبی باشد بر آتش شعله‌ور منطقه.
بازار ![]()